Ali Rıza Erten’lerin, Hulusi Karadeniz’lerin, Zihni Derin’lerin, Esat Özoğuz’ların, Raşit Hatipoğlu’ların, Rizeliler’in rüyasıydı ve gerçek oldu.
Ali Rıza Erten’lerin, Hulusi Karadeniz’lerin, Zihni Derin’lerin, Esat Özoğuz’ların, Raşit Hatipoğlu’ların, Rizeliler’in rüyasıydı ve gerçek oldu. Rize başta olmak üzere, Trabzon, Artvin, Ordu ve Giresun’da, kimi zaman bin metreye kadar yükselen, 758 bin dekarlık alanda çay tarımı yapılıyor bugün. Çaylıklar, tepelerden yamaçlara doğru, yemyeşil bir halı gibi her yeri kaplıyor. Türk ve çay sözcüklerinin birlikte anıldığı bilinen en eski metin 8’inci yüzyıla aittir. Çin çay kültürünün anlatıldığı bu kaynakta şair Li Yu, en ideal çayın, Türk süvarisinin deri çizmeleri gibi boğumlu yapraklardan elde edilen çay olduğunu belirtmekteydi. Çinli şairin Türkler ile çay arasında kurduğu bu ilgi, elbette kültürel bir nitelik taşımıyordu ve sadece Çinliler’in zihnindeki Türk imajının, teşbih sanatının kullanılmasıyla edebi bir üründe dışa vurumundan ibaretti. Li Yu’nun yaşadığı tarihlerde çay yalnızca Çin ülkesinde biliniyor ve tüketiliyordu, dolayısıyla Çinliler, bu konuda başka topluluklara karşı tartışılmaz bir üstünlüğe sahiptiler.
Rizeliler’in 21 Mayıs tarihini Çay Bayramı olarak kabul ettiklerini ve bu münasebetle bu sene ilk defa olarak Çay Bayramı yapıldığını bildirmiştim. Rize’de çay zeriyatı memleket iktisadiyatında mühim bir mevki alacak vaziyettedir. Şimdiye kadar Rize’de hakiki çay yeşerebileceğini istihfafla karşılayanlar bugünkü mevcudiyet karşısında fikirlerini değiştirmişlerdir. Baharın ilk yaprak mahsulünden 45 kilo kuru çay elde edilmiştir. Bu ilk mahsul hakikaten nefistir ve bunlar numune olarak hususi ambalajlar içinde muhtelif makamlara gönderilmiştir. Rusya’dan 30 bin kilo çay tohumu getirilmiş, bunlar Rize’nin 32 mahallinde ve 77 köyünde halka tevzi olunmuştur. Bu tohum 516 dekar araziye diktirilmiştir. Çay fidanlıkları seyyar ziraat fen memurları ve mütehassıs işçiler vasıtası ile kontrol ettirilmektedir. Bu tohumların vereceği fidanlarla bu sene 15 bin dekar çay bahçesi vücuda getirilecektir. Aynı mesai gelecek sene de sarf edilirseçay bahçeleri 30 bin dekarı bulacak ve iki sene içinde çay ziraatı ikmal edilmiş ve Türkiye’nin senelik ihtiyacı olan bir buçuk milyon kilo çay memlekette yetiştirilmiş olacaktır. Bu neticeyi elde ettikten sonra derhal bir çay fabrikası kurmak zarureti baş gösterecektir. Aynı zamanda halka borç para vermek de lazımdır. Burada yetiştirilen çay Çin, Cava, Hind ve Seylân çaylarından, kalite ve koku bakımından hiç de aşağı değildir. Bunun için, Meclis’e verilen kanun lâyihasının sür’atle kesbikat’iyet etmesini Rizeliler sabırsızlıkla beklemektedirler. O vakit bu işe geniş mikyasta başlamak imkânı elde edilecek, iki-üç sene sonra da Türkiye’ye hariçten çay ithaline lüzum kalmayacaktır.”
Osmanlı İmparatorluğu’nun son döneminde başlayan Anadolu’da çay ziraatı çabaları, aynı zamanda Türkiye’nin de öyküsüdür. Anadolu’dan binlerce kilometre uzakta, kaynar suya düşen bir çay yaprağıyla başlayan bu yolculuk başlangıçta Rize’nin, çok kısa bir süre sonra da Türkiye’nin tarihindeki en önemli sosyal ve ekonomik dönüm noktalarından biri olur.
Kaynak: Çayın 90 yılı - ÇAYKUR