‘’Dünya üzerindeki en zeki canlı olmamızın sebebi nedir? Neden bizler diğer canlılar hakkında araştırma yapabilirken, onlar bizleri araştıramıyorlar?’’, işte bu soru ile yola çıkmış Brezilyalı Nörobilimci Suzana Herculano-Houzel ve bakın işin sonunda nereye varmış!
Öncelikle beyin fiziksel olarak araştırıldı ve bilim insanlarının düştüğü ilk yanılgı canlıların beyin büyüklüğü ile beyindeki nöron sayılarının orantılı olduğunu düşünmek oldu. Ayrıca, aynı boyuttaki iki farklı beynin, bilgi işleme görevini üstlenmiş olan nöronların sayılarının da aynı olması gerektiğini savundular.
Fakat primat ile inek beynini karşılaştırınca bu iddianın doğruluktan uzak olduğu anlaşıldı. Primat (memelilerin en zekilerinden) ile inek beynine baktığımızda ikisi de yaklaşık 400gr beyne sahip fakat bırakın bilimsel araştırmayı, gündelik davranışları dahi iki canlı arasındaki zihinsel aktivite farkını görmemiz için yeterli.
İnsan beynine dönecek olursak, bizler en büyük beyine sahip olmamamıza rağmen en özel beyine sahibiz. Bizim beynimizin farkını yaratan kısım ise üst beyindir yani serebral korteksimizdir. Zihinsel işlevlerin görüldüğü, zeka seviyemizi belirleyen kısım.
İnsan beynini özel kılan şeylerden birisi de kullandığı enerji miktarıdır. Oldukça küçük bir organ olmasına rağmen vücuda giren kalorinin %25’e yakınını tek başına kullanır. %75 oranda sudan oluşan beyinin tam performans ile çalışması, günlük aldığınız su miktarına bağlıdır. Yani beyninizi sağlıklı tutmak için su için!
Bilim adamları aynı boyuttaki farklı beyinlerde bulunan nöron sayılarını incelediler, insan beyni ile karşılaştırdılar.
Nöronların bilgi işleme görevini üstlendiklerini, beynimiz için olan önemini söylemiştim. Peki biz insanların beyninde kaç nöron var ve aynı boyuttaki iki farklı beyinde, aynı miktarda nöron mu bulunur?
Cevap: Hayır. Düzinelerce farklı beyin üzerinde yapılan çalışma sonucu görülmüş ki nöron sayısı beyin boyutlarından bağımsız, yani beynin ağırlığı arttıkça nöron sayısı illa da artmıyor.
İnsan beyninde yaklaşık olarak 86 milyar nöron vardır. Bunun 16 milyarı serebsal korteks denilen, düşünme yetimizi şekillendiren, bilinç, soyut muhakeme yeteneğinin merkezi olarak kabul edilen bölgededir. Bu bağlamda bizim serebsal korteksimiz, bir maymunun serebral korteksine oranla 4 kat daha büyüktür.
Araştırmalar sonucu ortaya çıkan sonuçlardan birisi de tüm canlıların beyninin harcadığı enerji miktarının milyar nöron başına 6 kilokalori olduğudur.
İnsan beyni için 86 * 6 = 500 kilokalori.
Primatlarla ilgili ilgi çeken bir sonuç: Günde 8 saat beslendiğinde 53 milyar nöronu besleyebilirdi ama bu durumda vücudu 25 kilodan fazla olamazdı. Ağırlığını arttırması için nöronlarından vazgeçmek zorundaydı.
Bir primatın günlük maksimum beslenme limitini 9 saat olarak kabul ettiğimizde aslında bu canlıların beyindeki nöronlardan neden vazgeçtiklerini anlayabilirsiniz.
Normal şartlarda 86 milyar nörona ve 70 kiloya sahip bir insanın günde 9 saatten fazla beslenmesi gereklidir. Fakat uykuda olmadığımız dönemin çoğunu yemek yiyerek geçirmemiz pek mantıklı olmazdı, değil mi?
İşte burada devreye bir sistemimiz girdi: Sindirim sistemi. Yaklaşık 1 milyon yıl önce yemekleri pişirmeyi öğrenen atalarımıza teşekkür etmeliyiz sanırım. Pişen yiyecekleri daha kolay biçimde önce ağzımızda çiğnedik, sonra da bağırsakta emilimi gerçekleşti. Bu da daha kısa zamanda daha fazla enerji demek.
Fast food yiyecekler günlük kalori ihtiyacımızı tek başına karşılıyor. Pişirme ile başlayan süreç o kadar gelişti ki artık tüm günü bir hamburger ile geçiştirenler var, çünkü ihtiyacımız olan 2000 kaloriyi tek başına karşılayabiliyor.
Şaşırtıcı ama insan beynini özel kılan gelişme: Pişirmek! Yani bizim beynimizi diğer beyinlerden daha üstün kılan, bilişsel anlamda bu denli gelişmesini sağlayacak adım bir anlamda ‘pişirmek’ oldu diyebiliriz. Tüm canlılar içerisinde yiyeceğini sadece insan pişirir. Bu eylemde biz insanlara diğer canlılara nazaran çok daha zeki olma fırsatını sunar..