Çanakkale Savaşı'nın İrlanda Bağımsızlık Savaşı'na Nasıl İlham Kaynağı Olduğunu Mutlaka Okumalısınız

18.03.2024 - 13:05

Çanakkale Savaşı'nda Osmanlı Devleti'ne karşı savaşan müttefik askerleri arasından en çok ANZAKLAR, daha sonra ise Hintli ve Afrikalı askerler bilinir. Oysa Çanakkale'de savaşan ve bu savaşın izlerini uzun yıllar üstlerinden atamayan İrlandalı askerler de vardı.

Gelibolu'da yaşadıkları İrlandalıları o kadar etkiledi ki, geri dönmeyi başaranlar, kendi ülkelerinin bağımsızlığı için de savaştılar.

Bryan Cooper'ın 'The Irish Division in Gallipoli' (Gelibolu'da İrlanda Tümeni ) kitabından aldığımız bilgilerle derlediğimiz bu ilham verici öyküyü mutlaka okumalısınız.

Çanakkale'de Müttefik Orduları'nda İngiltere’nin yüzyıllarca köle olarak kullandığı ve İngiliz kralı için savaşıp ölmedikleri işgal toprağı kalmayan İrlandalılar pek bilinmez. Çanakkale savaşı patlak verdiğinde de İngilizler ilk olarak ellerinin altındaki İrlanda’ya müracaat ederler.

1. Dünya Savaşı’nda 250.000 ferdinin İngilizler tarafından zorla cepheye sürüldüğü bir ulustur İrlandalılar. Nüfusu 3 milyon olan bir ülkede her 10 kişiden 1’inin, üretken nüfusun ise neredeyse tamamının zorla ölüme terk edilmesi demektir bu.

1915’te İrlandalılardan oluşturulan 3 tabur Seddülbahir önlerine getirilir ve tamamı Kirte köyünde Türk ordusu tarafından öldürülür.

Kirte’yi aşamayan İngilizler, 4.000 İrlandalı’dan oluşan yeni bir tümenle Suvla koyundan çıkarma dener ancak yine başarılı olamazlar.

İrlanda’da genç erkek kalmadığı için çoğu 15-16 yaşlarında olan 4.000 askerden neredeyse hiçbiri Suvla’dan İrlanda’ya bir daha geri dönemez.

1916’ya gelindiğinde İngilizler asker almak için yine İrlanda’ya gelir ancak ada halkı bu kez ellerinde kalan son kuvvetle yüzyıllardır kendilerine kan kusturan efendilerine başkaldırır.

Katolik İrlandalılar için kutsal olan 1916 Paskalya’sında başlayan ayaklanma, 5 yıl sürecek ve İrlanda’yı sonunda bağımsızlığa götürecek uzun bir savaşın kıvılcımı olur.

İngilizlerin on yıllarca mücadele etmek zorunda kaldığı İrlanda Kurtuluş Ordusu (IRA)’nun ideolojik temelleri de 1916’da patlayan bu ayaklanma sırasında atılır.

İngilizler 1916’dan itibaren Çanakkale’ye savaşmak için bir tek İrlandalı getiremez(İngiltere yanlısı, Protestan İrlandalılar hariç). Bu durum, yüzyıllardır en ön safta savaşan asker ihtiyacını İrlanda’dan temin eden İngiltere’yi Çanakkale’de zor durumda bırakır.

Çanakkale’deki ağır kayıpları sebebiyle İrlanda savaşına yoğunlaşamayan İngilizler 1921 yılında yenilgiyi kabul eder ve bugünkü bağımsız İrlanda Cumhuriyeti başkent Dublin’de ilan edilir.

Sonradan, Kuzey İrlanda’yı İngiltere(BK)’den kurtarmak amacına evrilen İrlanda Cumhuriyetçi hareketinin meşhur sloganı “Tiocfaidh Ar La(Günümüz gelecek)” da 1916 Paskalya ayaklanması sırasında, İrlanda’nın yurtsever şairi James Joyce tarafından yazılan bir şiirden alıntılanmıştır.

İngilizlerin, İrlanda'dan asker talepleri 1922 yılında da devam eder, bu sefer ise çok daha sert bir yanıtla karşı karşıya kalırlar.

Mustafa Kemal Paşa önderliğindeki Türk Ulusal Kurtuluş Savaşı başarılı olduğunda, TBMM Orduları İzmir'e girip yönünü İstanbul'a çevirdiğinde, İngilizler, Türklerle savaştırmak için yine sömürgelerinden asker talep eder.

Bu asker taleplerine aldıkları yanıtlar ise büyük İngiliz diplomasisi için tam bir şok olur. Kanada'dan gelen yanıt 'Kanadalı askerlerin Anadolu'ya gönderilmesi için Kanada Parlamentosu'nun onayı gerekiyor' şeklinde olur.

Ancak Londra'yı asıl şoka uğratan yanıt İrlanda'dan, Dublin Ulusal Meclisi'nden gelir:

'General Kemal'in ordusuyla savaşarak ölecek tek bir evladımız yoktur'

İrlanda'nın İngilizlere karşı bu tutumu, Londra'da büyük ses getirir. Bu ülkenin Türkiye'ye karşı dostluk ve dayanışma duygularıysa bu olayla sınırlı kalmaz.

Lozan görüşmeleri sırasında, İrlanda’nın Paris büyükelçisi İsmet İnönü’ye çektiği telgrafta şunları kaydeder:

“Lozan’daki Türk heyetinin başkanı, ekselans İsmet Paşa, Bir İrlanda atasözü şu üç şeyin çok tehlikeli olduğunu söyler; boğanın boynuzu, atın çiftesi ve İngiliz’in güler yüzü”

20. yüzyılın ilk çeyreğinde İngiliz İmparatorluğu'na kök söktüren iki onurlu halkın dostluklarının birbirlerine karşı savaştıkları Çanakkale'ye dayanması yaşamın bir cilvesi olsa gerek.