Hepimizin can sıkıcı misafirliklerde halı desenlerini yakından incelediği olmuştur. İncelerken adeta hayatı sorguladığımız o halı ve kilimlerin motiflerini ve anlamlarını sizler için araştırdık.
Hepimizin can sıkıcı misafirliklerde halı desenlerini yakından incelediği olmuştur. İncelerken adeta hayatı sorguladığımız o halı ve kilimlerin motiflerini ve anlamlarını sizler için araştırdık.
İşte dakikalarca kitlendiğiniz o motifleri açıklamaya başlıyoruz...
Anadolu'da sıkça kullanılan 'eli belinde' motifi dişiliğin simgesidir. Bu motif sadece analık ve doğurganlığı değil, aynı zamanda kısmet, bereket, uğur ve mutluluğu da simgeler. İlk insanlar erkeğin üremedeki biyolojik rolünü göremedikleri için üremenin yalnızca dişiler tarafından yapılan bir eylem olduğunu düşünüyorlardı. Bu nedenle ana tanrıçalara tapıyorlardı. İnsanlar, çoğalma ve bereket sembolü olarak gördükleri ana tanrıçaları; Afrodit, Hera, Kibele, Atena, Leto, İştar, Artemis, Hepa(Havva), İsis gibi çeşitli adlarla kendi dillerinde isimlendirmiştir.
Erkeklik, güç, kahramanlık ve bereket sembolü olarak kullanılan 'koç boynuzu', Anadolu kültüründe sıkça kullanılan motiflerin başında gelir. Geçmişten bu yana boynuz sembolü, güçlü ve kuvvetli erkeklerle özdeşleşmiştir. Koç boynuzu motifi; koçun önden, yandan ve tepeden görünüşü spiral, hilal gibi şekillerle harmanlanarak dokumalara aktarılmıştır.
Bereket motifleri, sonsuz mutluluğu temsil eder. Bereket ve bolluğun simgesidir. Ayrıca bereket sembolleri; evrenin yapısını, insanın doğum ve ölümünü simgeler.
Doğum ve çoğalmayı sembolize eden 'saç bağı', evlilik isteğini gösterir. Evlenmek isteyen genç kızlar zülüf kesip tek örgü yaparken, yeni evli genç kadınlar saçlarını çift örerek uçlarını renkli iplerle süslerler.
En iyi arınma sembolü olan su, yeniden doğuşun, bedensel ve ruhsal yenilenmenin, yaşamın sürekliliğinin, bereket, soyluluk, bilgelik, saflık ve erdemliliğin sembolüdür. Anadolu kadınının gün içinde sürekli haşır neşir olduğu su, dokumalara motif olmuştur.
Pıtrak, tarlalarda bulunan dikenli bir bitkidir. Pıtrağın üzerinde bulunan dikenlerin, kötü gözleri uzaklaştırdığına inanan Anadolu insanı, onu dokumalarda motif olarak kullanmıştır.
El, parmak ve tarak motifleri kuvvet, kudret ve hükmetme gücünü sembolize eder. Anadolu'da el motifi hem gerçekçi bir şekilde hem de farklı şekillerle harmanlanarak beş çubuk ve beş nokta şeklinde kullanılmıştır. Böylece ortaya parmak ve tarak motifleri çıkmıştır.
Nazarı önlemek için kullanılan 'göz motifi', aynı zamanda entelektüel algının sembolü olarak da anılmaktadır. Bedenin dışa açılan bir organı olan gözün, derin bir anlamı ve etki gücü vardır Budizm’in ünlü şekillerinden Shiva’nın alnındaki 'üçüncü göz' de, ruhsal aydınlığın sembolüdür.
Ejder'in; hazinelerin ve gizli şeylerin bekçisi olduğuna inanılır. Havanın ve suyun hakimi olduğuna inanılan 'ejder motifi', aslan pençeli ve kuyruğu yılanı anımsatan kanatlı bir hayvan olarak resmedilir.
Kuş motifi; sevgiyi, sevgiliyi veya ölen kişinin ruhunu temsil eder. Kadın ile özdeşleşen kuş, kutsaldır. Kuş, özlemdir. Haber beklentisidir, kuvvet ve kudreti temsil eder. Kartal; Anadolu’da kurulmuş medeniyetlerin pek çoğunun sembolü olmuştur. Gökyüzünü temsil eden, gelecekten haber veren, ruhları öbür dünyaya götüren kutsal bir hayvan olarak kabul edilmiştir.
Hayat ağacı motifi; sürekli gelişim ve değişim içinde yaşayan evreni sembolize eder. Yeryüzü ve cennet arasındaki iletişimi sağlar. Servi, sedir, incir, zeytin, asma, hurma, palmiye, kayın, nar, meşe,vb ağaçlar toplumlarda hayat ağacının sembolüdür. Aynı zamanda hayat ağacı motifi; yerleşikliği, kök salmayı, hayatı, güzelliği, ebediliği, evrenin ölümsüzlüğünü ve yerkürenin eksenini de simgeler.
Geometrik üçgen motifi (Muska), stilize edilmiş göz biçimidir. 'Nazarlık'; insanların kötü gözden korunmak için kullandığı bir motiftir.
Bukağı, atların ön iki ayağına takılan, otlaktan uzaklaşmalarını engelleyen zincirin adıdır. 'Bukağı motifi'; ailenin devamlılığını simgeler. Aynı zamanda aşk ve birleşimin de sembolüdür.
Cinselliğin sembolü olan 'küpe motifi', genç kız ve erkeklerin evlilik isteğinin bir ürünüdür.
İm/damgalar o kişinin, o toplumun varoluşunun simgesidir. Bu motif, hem soy ve aile adının sürdürülmesini, hem de aileye ait değerli eşyaların yitirilmemesini sağlamaktadır. 'İm motifi'; ölümsüzlük ve neslin sürdürülmesini sembolize eder.
Korunma amacıyla kullanılan 'akrep motifi', şeytanın ruhunu temsil eder. Akrep, kötü niyetin ve sebepsiz kavganın sembolüdür. Anadolu insanı evlerinde akrebin yürümesinin zor olduğu dokuma kilimler kullanır. Efsaneye göre akrep şöyle der: 'Ben ne doğal bir ruhum ne de şeytan. Bana dokunan herkese ölüm getiririm. İki boynuzum bir kuyruğum var. Boynuzlarımın adı acımasızlık ve nefret; kuyruğum ise hançerdir. Ben sadece bir kez doğururum. Diğer yaratıklarda bereket işareti olan doğum benim için bir ölüm işaretidir.”
Yılan; kuvveti, ölümsüzlüğü ve dünyanın yaradılışını sembolize eden önemli bir motiftir. Anadolu dokumalarında zigzag, bulut ve ejder şeklinde yorumlanan 'yılan motifi'; kutsal bir varlık sayılır ve ona karşı korkuyla karışık bir saygı beslenir. Hekimliğin sembolü olan 'çift başlı yılan' ise; zehir/panzehir birliğini sembolize eder.
Anadolu motiflerinde sık sık rastlanan 'insan figürü', daha çok erkek ve kız çocuğu olarak betimlenmiştir. Bu motifler dokuyan kişinin erkek ya da kız çocuk beklentisini anlatmanın yanı sıra, gurbetteki sevgiliyi de anlatır. Aynı zamanda bu motifler, çalışmanın ve yaratıcı aklın da sembolüdür.