Dille haşır neşir olan biri olarak yılın kelimelerini hep takip ediyorum. Cambridge Dictionary, 2025’in kelimesi olarak “parasocial”i seçti. Birini hiç tanımadığın hâlde tanıyormuş gibi hissettiğin, tamamen tek taraflı bir ilişki türü. Instagram’da, YouTube’da, Twitch’te ya da “Merhaba ben ChatGPT” ekranında yaşadığınız bağın bilimsel adı tam olarak bu.
Sosyologlar Donald Horton ve Richard Wohl, televizyon sunucularıyla güçlü bağ kuran izleyicileri tarif etmek için bu terimi ortaya atmış. O günden bu yana dünya değişti; TV’nin yerini sosyal medya, influencerlar ve yapay zekâ sohbet botları aldı. Sosyal medya çağında parasosyallik daha da görünür hale geldi. Hikâyesini hiç kaçırmadığımız influencerlar, story atmayınca “acaba iyi mi?” diye merak ettiğimiz fenomenler, takip ettiğimiz ünlülere içten içe duygusal yatırım yapmamız… Bunların hepsi parasosyal ilişki örnekleri aslında.
Cambridge Dictionary, seçimi açıklarken ünlü bir örneğe dikkat çekiyor: Taylor Swift ve Travis Kelce nişanlandığında Swift hayranlarının çifte kalpten tebrikler yağdırması bu kavramın ete kemiğe bürünmüş hali. Taylor hâlâ kim olduğumuzu bilmiyor ama biz “Mutluluklar canım!” demeye devam ediyoruz.
Çünkü son yıllarda aynı soru herkesin aklında: “ChatGPT beni gerçekten anlıyor mu?”
Cambridge’e göre yapay zekâ ile kurulan duygusal yakınlıklar arttıkça, “parasocial” artık tam anlamıyla ana akım bir kavram haline geldi. Cambridge Dictionary baş editörü, Colin McIntosh, milyonlarca kişinin bu tür ilişkilerin içinde olduğunu söylüyor. Psikologlar ise uyarıyor:
“Bu bağlar gerçek değil; ilişki tek taraflı.”
Sonuç?
Şule Öncü tarafından kaleme alınan “Hepimiz Narsistiz” kitabı pek çok kişinin narsist özelliklere sahip olduğunu anlamlı bir şekilde gösteriyordu. İşte bu yılın kelimesi de bize benzer bir şey anlatıyor: Modern çağda hepimiz az biraz “parasosyaliz.”
Bazen tanımadığımız bir ünlü içimizi ısıtıyor, bazen bir karakter iyi geliyor, bazen de saatlerce bir yapay zekâyla sohbet ediyoruz. Ve bu da bugünün ilişki biçimi olarak kabul ediliyor.