Hepimizin başına gelmiştir; bir alışveriş merkezinde ya da tren istasyonunda hareket etmeyen bir yürüyen merdivene adım attığımızda bir anlık sersemlik hissederiz. Aniden dengemiz kaybolur ve başımız döner. Peki bu tuhaf his neden meydana geliyor?
Bu olgu bilim dünyasında “Phantom Escalator” yani “Bozuk Yürüyen Merdiven Yanılgısı” olarak adlandırılıyor. Durumu daha iyi anlamak için insan vücudunun işleyişine biraz daha yakından bakalım.
Günlük hayatta sıkça karşılaştığımız durumlarda vücudumuz bazı eylemleri otomatik olarak gerçekleştirme yeteneğine sahiptir. Yürüyen merdiven gibi hareketli bir yüzeye adım attığımızda beynimiz merdivenin yukarı ya da aşağı hareket edeceğini varsayar.
Ancak merdivenin hareketsiz kalması bu varsayımın çelişkisi sonucu dengenin bozulmasına neden olur. Beynimiz merkezi sinir sistemimiz aracılığıyla dengeyi sağlamak için sürekli olarak çalışır.
Merdiven hareket etmeyecekse bile vücudumuz geriye doğru düşmemek için tepkilerini sürdürür. Bu da dengenizi kaybetmenize ve aniden kendinizi garip bir durumda hissetmenize yol açar.
Ayrıca yürüyen merdivene ilk adım attığımızda yaşadığımız yükseklik algısı da önemli bir faktördür. Alışık olduğumuz zeminle kıyaslandığında bu farklılık dengesizlik hissini artırır. Kısacası her şey alışkanlıklarımız ve algılarımızla ilgili.
Bu deneyimler de beynimizin bir ''tahmin makinesi'' olarak işleyişini gözler önüne seriyor. Ayrıca bir sonraki yürüyen merdiven deneyiminizde bu tuhaf hissi yaşarken yalnız olmadığınızı da hatırlayın. Çünkü birçok insan bu durumu yaşıyor.