Çalışanların her ay düzenli olarak aldığı maaş söz konusu olduğunda iletişimsizlikten kaynaklanan pek çok problem yaşanıyor. Aydan aya yapılan kesintiler sonucu hesaba geçen para miktarında yıl boyunca ciddi dalgalanmalar görülüyor. Haliyle iş başında anlaşılan miktar bir türlü tam olarak kazanılmıyor ve bu durum iş ortamında sıklıkla tartışma çıkmasına neden oluyor.
Bu sorunun arkasındaki temel sebeplerden olan net ve brüt maaş kavramlarını açıklıyoruz...
Amaç maaş kontrolü olduğunda öncelikle aradaki iletişimsizlikleri gidermek gerekir. Özellikle sektörde yeni olanların ilk başta pek irdelemediği konulardan olan net maaş ve brüt maaş aslında bir işi kabul edip etmemenin temel ayrımını yapmaya yarar. Ancak bu kavramların iyi anlaşılmamasıyla birlikte yıl boyunca düşen bir maaş grafiği ortaya çıkabilir.
Benzer pozisyondaki çalışanların maaşları göz önünde bulundurularak düzenlenen aylık ödemelerde işe başladıktan bir süre sonra düzenli düşüşler gözlenir. Bu durum genel olarak yapılan kesintilerden kaynaklanır fakat iş başlangıcında kesintilerin şekli ve düzeni net şekilde belirtilmeyebilir. Bu aşamada devreye iki farklı kavram girer: Brüt maaş ve net maaş!
Brüt maaş işe alımlarda belirlenen ödemelerdir ve çalışanların kazançtan herhangi bir kesinti yapılmaması halinde elde edecekleri para miktarına karşılık gelir. Genel olarak ülkemizdeki brüt maaşlar yıl sonuna doğru azalma gösterir. Bunun nedeni ise yıllık toplam gelirin artmasına bağlı olarak yapılan kesintilerin de artmasıdır.
Bu durumda bilinmesi gereken bir diğer kavram da net maaştır. Bu kavram; çalışanların sigorta ödemesi, damga vergisi, prim ödemesi gibi kesintiler çıkarıldıktan sonra elinde kalan ana tutara karşılık gelir. Kısaca hesaba geçen kesin ve net kazançtır.
Gerçek kazanç hesabı yapmak bütün çalışanlar için önemlidir. Bu nedenle eldeki verilerin doğru şekilde hesaba katılması gerekir. Brüt maaş iş başında sözleşilen ana para miktarıyken; net maaşta SGK primi, gelir vergisi, damga vergisi ve işsizlik primi gibi giderler bulunur.
Net maaş hesaplamasının temel formülü şu şekildedir:
Net Maaş = Brüt maaş - SGK primi (%14) - işsizlik sigortası (%1) - gelir vergisi (%15-20) - damga vergisi - diğer kesintiler
Yukarıdaki hesaba göre 6.000 TL brüt maaş alan bir çalışanın yıl içindeki ortalama net kazancı 4.923 TL'ye denk gelir.
Genellikle hesaba yatan net maaş tutarı yıl sonuna doğru azalma eğiliminde olur. Çünkü yıl boyunca elde edilen kazançlar toplam gelir grubuna girer ve toplam gelirin artması ödenen gelir vergisinin de artmasına neden olur.
Bir çalışan için brüt maaş ve net maaş ayrımını yapabilmek fazlasıyla önemlidir. Özellikle işe başlama sürecinde hesaplamalar brüt maaş üzerinden yapılır fakat zaman geçtikçe bu hesapların tutmadığı fark edilir. Çünkü brüt maaş gerçekten kazanılan bir para değildir, bu nedenle işe başlama kararı almadan önce yapılacak kesintileri net bir şekilde öğrenmek gerekir.
Net maaş ve brüt maaş hesabını iyi yapabilmek iş planlarını daha iyi belirlemek ve kazancı etkili şekilde yönetmek anlamına gelir. Brüt maaş üzerinden yapılan hesaplamalar gelir tespitinin doğru şekilde yapılmasını önlerken, net maaş konusunda bilinçli olmak kazanç farkındalığı elde etmeyi sağlar. Bu nedenle profesyonel yaşam kavramlarına aşina olmak kazanç yönetimine yardımcı olur.