Çalıkuşu romanı, Türk Edebiyatı'nın en önemli eserleri arasında kabul edilebilir. 1922 yılında yayımlanan Çalıkuşu, birçok kez beyaz perdeye ve televizyona uyarlanmıştır. İzleyicilere de hitap eden roman, 7'den 70'e herkesi etkileyen bir aşkı konu edinir. Yayımlanmasının üzerinden yaklaşık 100 yıl geçmesine rağmen popülerliğinden hiçbir şey eksilmeyen Çalıkuşu romanını, gelin bir de birlikte inceleyelim.
Çalıkuşu, İstanbullu Feride'nin nişanlısı tarafından ihanete uğramasını ve kendisini öğretmenlik mesleğine vererek Anadolu'yu karış karış gezmesini konu edinir. Çalıkuşu'nda öne çıkan temalar ise kıskançlık, gurur, ihanet, aşk olarak sayılabilir.
Çalıkuşu, esasında bir aşk romanı olsa da yazıldığı dönemin toplumsal ve siyasi özelliklerini de yansıtan bir eserdir. Romanda kadınların var olması çabasından bürokrasiye, toplumsal yaşama birçok farklı konu ele alınır.
Reşat Nuri Güntekin tarafından kaleme alınan Çalıkuşu ilk kez 1923 yılında kitap olarak basılmıştır. Ardından 1937 yılında düzenleme getirilerek tekrar basımı yapılmıştır.
Çalıkuşu romanı, kitabın baş kahramanı Feride'nin günlüğü şeklinde kaleme alınmıştır. Feride, günlüğüne yeni yazılar yazdıkça gençlik ve çocukluk yıllarına döner ve okuyucuyu da beraberinde götürür.
Feride, İstanbullu bir subayın kızıdır. Genç yaşta annesini kaybetmiştir. Yatılı bir Fransız okulunda okur. Çalıkuşu ise Feride'nin arkadaşlarının taktığı bir isimdir. Feride, teyzesinin oğlu Kamran'a aşık olur. Kamran ve Feride nişanlanırlar.
Düğün hazırlıkları yapan Feride, Kamran'ın Avrupa'da bir kız arkadaşı olduğunu ve ona evlilik sözü verdiğini öğrenir. Büyük bir hayal kırıklığı yaşayan Feride, Anadolu'ya giderek öğretmenlik yapmaya başlar.
Feride, Anadolu'nun çeşitli yerlerinde öğretmenlik yapan idealist bir kadındır. Fakat Feride'nin güzelliği dillere destan olur ve başına olmadık işler açar. Öğretmenliğe başladığı ilk gün bir günlük tutmaya başlayan Feride, başından geçen ilginç olayları günlüğünde anlatır. Okuyucu da Feride'nin yaşadığı duyguları ve maceraları bu günlük vasıtasıyla öğrenecektir.
Feride: İstanbullu, idealist, güzeller güzeli öğretmen bir kızdır. Hayata her zaman olumlu tarafından bakan Feride, herkesi kendine hayran eder. Teyzesinin oğlu Kamran'a aşık olur, nişanlanır, evlilik hayalleri kurar. Ancak Kamran'ın ihaneti, Feride'nin Anadolu'ya giderek öğretmenlik yapmasına sebep olur. Feride roman boyunca birçok zoruk çekecektir.
Kamran: Feride’nin teyzesinin oğludur. Hem yakışıklı hem de kibar bir beyefendidir. Kamran ile nişanlanır. Kamran'ın desteğiyle Avrupa'ya giderek bir süre orada çalışır. Ancak geri döndüğünde evlilik hazırlıkları içerisinde olan Feride, Kamran'ın Avrupa'da başka bir kızla birlikte olduğunu öğrenir.
Munise: Feride’nin görev yaptığı köylerin birinde okuyan öğrencidir. Kimsesizdir ve hastadır. Feride, Munise ile ilgilenir ve onu evlatlık edinir. Fakat Munise'nin hastalığı bir türlü iyileşmez.
Hayrullah Bey: Feride'nin hastabakıcılık yaptığı okula atanan doktordur. Hayrullah Bey daha sonra emekli olur ve Kuşadası'na yerleşir. Feride ve Hayrullah Bey arasında baba-kız ilişkisi vardır.
Müjgan: Feride ve Kamran’ın arkadaşıdır. Müjgan, Kamran ve Feride'nin kavuşması için elinden geleni yapar.
1966 yılında uyarlanan filmin başrollerinde Türkân Şoray, Kartal Tibet, Parla Şenol, Kadir Savun ve Zeynep Değirmencioğlu gibi ünlü isimler oynamıştır.
Osman Seden daha sonra 1986 yılında Çalıkuşu'nun televizyon dizisini çekmiştir. Daha sonra 2005 ve 2013 yıllarında da dizi olarak tekrar karşımıza çıkmıştır.
Çalıkuşu uyarlamaları sadece film ve diziyle sınırlı kalmamıştır. Ünlü sanatçılar tarafından tiyatro ve baleye uyarlanan Çalıkuşu, birçok seyirciye ulaşmayı başarmıştır.
Bu dizinin başrollerinde ise ünlü oyuncularımız Fahriye Evcen ve Burak Özçivit başrolleri canlandırmışlardır. Dizinin oyuncu kadrosunda ayrıca Mehmet Özgür ve Deniz Celiloğlu gibi isimler de yer alır.
Kanal D ekranlarında yayınlanan Çalıkuşu toplam 1 sezon ve 30 bölümden oluşmaktadır.