'Büyük Birader Seni Gözetliyor.'
Edebiyat tarihinin en vurucu satırlarından birini okudunuz... George Orwell'in 1949'da kaleme aldığı Bin dokuz yüz seksen dört'ünün eksenini oluşturan, her şeyi görebilen, her şeye kadir gözcünün tanımıydı bu.
'Büyük Birader Seni Gözetliyor.'
Edebiyat tarihinin en vurucu satırlarından birini okudunuz... George Orwell'in 1949'da kaleme aldığı Bin dokuz yüz seksen dört'ünün eksenini oluşturan, her şeyi görebilen, her şeye kadir gözcünün tanımıydı bu.
İngiliz fikir insanı, Panoptikon olarak isimlendirilen hapishane modelinde, herkesi görebilen, aynı zamanda herkesin görebildiği bir gözlem kulesinin gücü ve etkilerini ölçümlemişti. Gözlem önemliydi ve gerçek bir gözlem yapılmasa bile bu izlendiğini bilen insanların davranışlarına sirayet edecek, onları kontrol altına alacaktı.
Şimdi örneklere bakalım ve Büyük Birader Anı olarak isimlendirilebilecek noktalara eğilelim.
Rus yazar aslında bunu Orwell'den 20 küsür yıl önce yaptı.
Herkesin şeffaf duvarların ardında yaşadığı, doğal olarak herhangi bir gözetimin gerekliliğin ortadan kalktığı -zira her anın bir gözlem anı olduğu- bir ülke tasavvuruydu bu.
2000 yapımı bilim kurgu filmi, başarılı koreografileri ve Christian Bale'ın taşlaşmış saçları haricinde fena olmayan bir distopya ortamı vadediyordu aslında. Buradaki ismi Baba olan figür, halka mesajlar gönderen ülke lideri konumundaydı ve sürekli oradaydı.
Gözlüyordu.
Filmde Doğu Almanya'nın istihbarat birimi Stasi'nin soğukkanlı, ultra-profesyonel sorumlusu Wiesler'ı bir çeşit Büyük Birader metaforu olarak almak mümkün.
Wiesler, rejim için tehdit unsuru olduğu düşünülen Dreyman üzerinde (ve ona benzeyen herkes üzerinde) casusluk yapıyor, onu ve sevgilisini sürekli dinliyordu.
Bir Philip K. Dick romanından uyarlanan ve adalet, etik, suç gibi kavramlara mercek tutan filmde, makinelere bağlanmış full-time kahinler vasıtasıyla gelecek görüntülenebiliyor ve cinayetler henüz işlenmeden engellenebiliyordu.
Bu uğurda her türlü gözetimi yapan ve insanların özel hayatlarına kadar müdahil olan güvenlik güçleri bu noktada Büyük Birader'i oluşturuyordu diyebiliriz. Hatta dedik bile.
Kara Şövalye'ye dair en hatırda kalan konseptlerden biri de buydu. Batman Gotham şehrindeki herkesin telefonunu bir sonar haline getiriyor ve bu gücü Joker'i yakalamak için kullanıyordu. Teknolojinin ilahı Kara Şövalye, tam anlamıyla bir Büyük Birader kuvveti kuşanıyordu yani.
Lucius Fox tarafından hiç etik bulunmayan bu alet, filmde amaca ulaşıldıktan sonra yok edildi tabii. Çünkü kötüydü. Bir kere kullanıldı. Bir kereden bir şey olmaz.
V for Vendetta'nın karanlık dünyasındaki İngiliz hükümdarı da koca ekranlardan sürekli ulusa sesleniş tribine giren, herkesi baskılayan, herkesi gören klasik bir Büyük Birader idi.
SPOILER! Yine de film sonunda yüce devrimci V tarafından paket edilmesiyle birlikte yüzler güldü, neşeler yerine geldi. Dünya daha iyi bir yer oldu şüphesiz.
Küfretmenin, seks yapmanın, tuvalet kağıdı kullanımının tarihe karıştığı korkunç bir gelecek tasvir eden filmdeki hayali şehir San Angeles de tamamiyle muktedir tarafından gözlemleniyordu.
TV dizisi Person of Interest, devlet tarafından üretilen ve her vatandaşı her dakika gözlemleyen bir makinenin iki koca yürek tarafından suç ile savaş uğruna kullanılmasını anlatıyor.
Tabii buna rağmen makinenin aslında tam bir Büyük Birader olduğunu kimse inkar etmiyor. Olur öyle.
Person of Interest'in konusu uçuk geldiyse gerçeğini verelim.
Eski NSA çalışanı Edward Snowden tarafından afişe edilen belgeler neticesinde ortaya çıkan gerçek, ABD ve İngiliz Ulusal Güvenlik Dairelerinin milyonlarca vatandaşın mahremiyetini yok sayarak özel hayatlarına dürbün tutması oldu.
Büyük Birader değil de ne?
Seriden aşina olduğumuz bu kapaksız, ateşten göz, etten kemikten kopmuş Sauron'u korkunç bir gözlemci konumuna sokmuştu. Sadece Mordor'dan ibaret kalmayıp bütün Orta Dünya üzerinde istihbarat sahibi olan Sauron'un gözüne bir çeşit Büyük Birader diyebiliriz miyiz? Deriz.
Serinin sonlarına doğru iktidarını kemikleştirmek isteyen sihir bakanlığı, her noktayı gözetleyip, her mektubu elinin altından geçiriyor; kendi yağında kavrulan delikanlı yuvası Hogwarts için de Dolores Umbridge kartını oynuyordu.
Asasıyla kravat sıklaştıracak kadar ileriye giden Umbridge'in hakikaten can sıkıcı bir teyze olduğunu ve Sihir Bakanlığıyla birlikte Harry Potter dünyasının Büyük Birader'i olduğunu söylemeye gerek yok.
Fısıltıların Efendisi titrıyla konseyde uzun yıllar hizmet vermiş, Örümcek lakaplı Varys. Westeros ve Essos'un tek ve gerçek Büyük Biraderi...
Bu örümceğe her bahçede veya her avluda rastlayabilirsiniz derler. Her köşede, her kalede ona fısıldayan bir kaç güvercini mutlaka vardır onun...
1984... şu kitap mükemmeldi. (Yenisöylem'iniz batsın amk çocukları !!)
Türkiye - ****************** (İsmini yazmaya çekiniyorum yarın bir gün başıma iş gelir diye)
Person of Interest Makine dedin Pink Floyd - Welcome To The Machine dinlemek farz oldu