Günümüzde belli başlı stereotiplere ve cinsiyet rollerine bağlı kalarak yaşamımızı sürdürmeye çalışırız. Bu tür basmakalıp yargılar insan yaşamını bir noktada fayda sağlasa da birçok yönde zarar vermektedir. Son zamanlarda kadın cinayetlerinin ve şiddetinin artmasında bu basmakalıp yargılarının da etkisi olduğu düşünülmektedir.
Bu kalıp yargılar bize film, dizi, haber ya da sosyal medya aracılığı ile aktarılır. Siz farkında olmadan bu bilgileri zihninizde oluşturursunuz. Örneğin izlemiş olduğunuz bir dizide belli başlı bir gruba belirli özellikleri atfedeler. 2000’li yılların başlarında birçok dizi ve filmlerde Afrika kökenli kişilerin almış olduğu roller çoğunlukla uyuşturucu baronluğu, suçlu, katil, hizmetli gibi rollerken beyazların aldığı rollerse daha çok zengin, iyi görünümlü, iyimser ya da kurtarıcı rollerdedir.
Ülkemizde dizi ve film kalıplarını incelediğimizde kadınların güzellik algısı ile sunulması gerektiği çok sık görülmektedir. Kadınlara yüklenen belli başlı kalıplar; “güzel olmalısın, kusursuz bir fiziğe sahip olmalısın” tarzında bir çok mesaj verilmektedir. Buna örnek olarak “Fi” dizisi kadınların kusursuzluğunu, altın oranı, aşkta ve yaşam biçiminde yüksek başarıya sahip olmalarını izleyiciye sunmaktadır. Aynı şekilde erkeklere de belli başlı kalıp yargıların mesajları verilmektedir. Aynı diziden örnek verirsek filmin başrol oyuncularından Can Manay yakışıklı ve zengin bir iş adamıdır. Sahip olduğu bu özellikle partnerine sürekli psikolojik şiddet uygulamaktadır. Bunu izleyen kitle bu tarz psikolojik şiddeti normalleştirerek yaşam biçimi olarak benimseyebilir.
Buna ek olarak sosyal medyada birçok ünlünün ve fenomenin çok fazla kaliteli yaşamlarını sunması insanların kendilerini onlarla kıyaslamalarına sebep olmaktadır. Bu kalıp yargılara maruz kalan insanlar belli bir zaman sonra kendilerini olumsuz değerlendirmektedir. Kendi yaşam standartlarıyla yüksek kaliteli yaşama ulaşmaya çalışan insanlar mutsuzluğu kendi elleriyle hazırlamaktadır. Uzun süre bu tarz yaşam biçimine maruz kalan kişi düşük özgüven ve depresyon yaşar.
Cinsiyete karşı oluşturulan rollerin normalleştirilmesidir. Cinsiyet rolleri aynı şekilde dizi, film, haber, din, kültür aracılığı ile insanlara aktarılır. Örneğin “Erkekler korumacıdır, kadınlar duygusal” “Erkek çalışır evi geçindirir, kadınsa ev işleriyle uğraşır ve çocuklara bakar” şeklinde belli başlı toplumsal cinsiyet rolleri oluşturulur. Bu roller insanların yaratıcılık ve üreticilik kapasiteni sınırlar. Hem bireyin kendisine hem de topluma zarar verir. Bu rolleri yaşam biçimi olarak benimseyen kişiler kendi yaşam kalitesini zenginleştiremez. Erkeklerde ev işleri ve çocuk bakımıyla ilgilenmeli aynı şekilde kadınlarda erkeklerin çalıştığı işlerde çalışmalıdır.
Toplumsal cinsiyet rolleri ve stereotiplerini dönüştürmek mümkün müdür?
Kabul edilmeli ki bu durumu çözmek göründüğü kadar kolay değildir. Çünkü doğduğumuz andan itibaren bu kodlar bizlere genler aracılığı ile aktarılıyor. Bu dönüşümün gerçekleşmesi uzun yıllar alabilir. Bu dönüşümün gerçekleşmesi için herkes taşın altına elini koyarak sorumluluk almalıdır. En küçük birimden başlayarak uzun vadede büyük değişiklikler oluşturulabilir.
Sosyal medya, televizyon ve dizi sektörü bu alanda çok fazla para kazandığı için bu tarz kalıplara maruz kalmaya devam edeceğiz. İzleyiciler bu tarz yapımlara maruz kalırken daha çok eleştirel olmalı ve kendilerini korumaları gerekir. Bu herkesin sahip olacağı kişisel sorumluluktur. Mesleki, estetik algısı, aşka ya da kur yapmaya yönelik kalıpsal yargıların dışına çıkarak olması gerekeni normalleştirmelisiniz. Kadınların her türlü mesleği yapabileceğini gösteren örneklere ihtiyacımız var. Oyuncakların cinsiyete göre seçilmemesine özen gösterilmelidir. Erkeklerin ev işlerine katılması aile yapısını korumaya çok fayda sağlayacaktır. Bu tarz yeni yeni yaşam tarzı eski sağlıksız kalıp yargıları çürütecek ve yerine sağlıklılarını oluşturacaktır. Bu görev hem toplumun hem de bireylerin temel sorumluluğudur.