Çoğumuz başa çıkmamız gereken acı dolu anlar ve olumsuz durumlarla karşı karşıya kalabiliriz. Fakat bu yaşadığımız durumlar bazılarımızda negatif içsel düşünceler yaşamamıza neden olabilir. Bu çoğunlukla kabul edilir bir durum değildir. Bu durum uzun süre devam ediyorsa daha tehlikeli hallere dönüşebilir.
Çoğumuz çözümün bilmediğinde kaçmaya meyillidir. Durum böyle olunca, yaşadığımız problem gitgide önem kazanır, bu durum tehdit oluşturduğunda ise anksiyeteye yol açabilir.
Kişinin zararlı içsel düşünceleri kişiyi baş edemediği acı dolu deneyimleri tekrar yaşamasına neden olabilir. Daha da kötüsü ise, geçmişini hatırlatan her yeni olayda, bu olayı da olası tehlike olarak görüp olumsuz tepkiler verebilir.
Böyle bir kısır döngü ortaya çıktığında, bu döngü ana bileşeni, ön görülen kaygı olur. Kişide ortaya çıkan anksiyeteyi daha da tetikleyen zararlı düşünceleri tekrarlamaya başlar.
Anksiyete yaşayan kişiler, katastrofik içsel düşünceler yaşama eğilimindedirler. Bu zararlı düşünceyi ilerleyen bölümde tanımını yapacağız. Bu düşünce tarzı değiştirilmiş ve böylece bozulmuş bir duygusal durumu göstermektedir. Bir anda bu zararlı düşünceleri değiştirmek tehlike oluşturabilir, zamanla kötüleşen bir döngü yaratabilir, ayrıca panik atak yaşamanıza neden olabilir.
Panik atak yaşayan kişilerde göğüste baskı, düzensiz kalp atışı, baş dönmesi, ellerin terlemesi ve çarpıntılar görülebilir. Kontrolünde olmadığı zor durumla karşılaşan kişi farkında olmadan sahip olduğu olumsuz düşünceleri güçlendirir. Bu yüzden, kişi kontrolünü kaybedip kriz geçirebilir.
Panik atağın artması durumunda daha da tehlikeli hal alabilir. Fakat, belirtiler önceden görüldüğünde önlem alınırsa, kriz durdurulabilir ve negatif düşünce döngüsünden kurtulabilir. Zararlı içsel düşünceler sonradan öğrenildiği için değiştirilmesi mümkündür.
Uzmanlar kaygıyı tetikleyen 4 zararlı içsel düşünceden bahseder: katastrofik, özeleştiri yapan, mağdur edici ve talepkar düşünceler;
Katastrofik: Kişi, olabilecek en felaket senaryoyu düşünmeye başladığında ortaya çıkar. Kendince olmayacak olayları tahmin etmeye çalışırlar ve onları abartma yoluna giderler. Bu durum ise panik atağı tetikleyecek bir algı yaratabilir. Bu türdeki zararlı düşünceye sahip kişilerin yaygın olarak kullandığı cümleler “hiç olmadık bir anda her şey felakete dönüşebilir.”
Özeleştiri yapan: Bu tür düşüncelere sahip kişiler kendilerini sürekli yargılarlar ve olumsuz şekilde değerlendirirler. Kusurlarının ve eksiklerinin üzerine odaklanarak yaşamlarını idare edilemez hale dönüştürürler. Başkalarına bağımlı olup, kendilerini başkalarıyla kıyaslayıp yetersiz olduklarını hissetme eğilimindedirler. Hedefine ulaşan kişileri kıskanırlar ve kendi hedeflerine ulaşamadıklarında hüsrana uğrarlar. Bu tür düşüncelere sahip kişiler şu cümleleri yaygın olarak kullanmaktadırlar “Ben eksiğim”, “ben yeteneksizim”, “Hak etmiyorum”.
Mağdur edici: Bu tür düşünceye sahip kişiler korunmasız ve umutsuz hissetmektedir. Hiçbir durumda kendilerinde ilerleme kaydetmediklerini ve çaresiz olduklarını hissetmelerine neden olur. Hiçbir şeyi değişmeyeceğine inanırlar ayrıca istedikleri şeylerle aralarında aşılamayacak engellerin olduğu düşüncesi yatar ve bu da değişimlerinin önüne engel olur. Mağdur edici içsel düşünceye sahip olan kişiler şu cümleleri yaygın olarak kullanmaktadırlar; “beni anlayan kimse yok“ , “ bana değer veren kimse yok” , “ çok kötüyüm ve beni anlayan yok”.
Talepkar: Bu türdeki kişiler mükemmeliyetçi kişiliklere sahip olduklarından yorgunluk yaşar ve kronik stres geliştirirler. Hataları kabul etmezler ve hataları kendilerinde değil başkalarında ararlar. Herkese arkadaşça yaklaşsalar da, para ve statüden dolayı amaçlarına 0 ulaşamadıklarını düşünüp kendilerine zarar verirler. Talepkar türdeki kişiler “Bu olmamış, yetersiz”, “olması mümkün değil” veya “istediğim gibi gitmedi “ tarzında cümleler kurmaktadırlar.
Kişinin bu tür zararlı içsel düşüncelere sahip olduğunu fark etmesi, kontrolü yeniden ele almasını kolaylaştıracaktır. Bu sayede yaşamınıza, kendinize ve çevrenize negatif etkilerden korumuş olursunuz.
Sağlıklı değişim kişinin bu zararlı içsel düşüncelere sahip olduğunu farkına varıp, olumlularıyla yer değiştirmeleriyle gerçekleşir. Bu durumla
karşılaştığınızda nefesinizi kontrol etmeniz, rahatlamanız ve sakin şekilde yüzleşmeniz büyük öneme sahiptir. Karamsar ve zararlı düşünceler kendilerini yenileme gücüne sahiptirler.
Kişinin tehlike olarak gördüğü şeylere verdiği tepkileri değiştirmek zordur. Bu alışkanlık sigarayı bırakmaya benzer. Bunun için de kararlı olmak ve çaba sarf etmek gerekir. Hedefinize bağlı kalırsanız sonunda başarılı olabilirsiniz.