Geçen hafta gerçekleşen deprem felaketleriyle işlemlerine devam eden Borsa İstanbul gündem olmuş, tepki çekmişti. Akabinde piyasa kendi önlemlerini aldıktan sonra devreye giren otoriteler geç kalmakla suçlanmıştı. Bir çok iddia da yayılırken, yarın açılacak olan piyasada işlemler öncesi BİST ve SPK yönetiminden açıklamalar geldi.
Felaketin boyutunun iyice anlaşıldığı ikinci gün olan 7 Şubat'ta Borsa İstanbul'da işlemlerin sürmesiyse tepki yaratmıştı.
Felakete müdahalelerin yoğunlaştığı 8 Şubat'ta Borsa İstanbul'da işlemlerin sürmesi de kızgınlık yaratmıştı.
İşlemlerin durdurulması için kurumlarla toplantı yapılmıştı, bazı kurumların işlemlerin durulmaması yönünde fikir belirttiği iddia edildi. Açıklama yapan kurumların hemen hemen hepsi 'durdurma' istediklerini söyledi.
Bir de iddiaların arasında Borsa ve SPK yetkililerinin duruma müdahil olmak için inisiyatif kullanamayarak Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati'ye durumu ilettikleri, Bakan'ın da aynı şekilde Cumhurbaşkanı Erdoğan'a ulaşmak için beklediği ve böylelikle Borsa'da 2,5 gün işlemlerin açık kaldığı da iddialar arasında yer aldı.
Öncesinde ekonomi yönetiminin yaptığı değerlendirme toplantısından altın ithalatında geçici durdurma kararıyla , Borsa'da manipülatif hareketler için Varlık Fonu'nun devreye alınmasına yönelik iddialar ortaya atıldı. TVF bünyesinde bulunan fiyat istikrarı fonu, kamu bankaları ve şirketleriyle desteklenerek, manipülatif hareketlerde hisse alımı için kullanılacak denildi.
Bloomberg'in ilettiğine göre de denetleyici kurumlar, 'Deprem sonrası satışlar için 'Herif' lakaplı bir Borsa manipülatörünün' peşindeydi. Barış Soydan da durumu şöyle paylaştı:
Her şeyin sorumlusu 1 kişi mi? Borsada da bir suçlu ve suç hikayesine ihtiyaç var galiba.
Borsa İstanbul tarafından yapılan açıklamada, 'Pay Piyasası ile Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası bünyesindeki Pay ve Endeks Türev Pazarlarında:
1- Emtia sertifikaları hariç tutulmak üzere Pay Piyasasında açılış seansı uygulanan tüm sermaye piyasa araçlarında ve Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasasında (VİOP) işlem gören tüm sözleşmelerde; açılış seansında emir iptali, fiyat kötüleştirme ve miktar azaltımına izin verilmemesine,
2- Pay Piyasasında emir işlem oranının 15:1'den 5:1'e düşürülmesine,
3- Pay Piyasasında emir işlem oranı eşik değer aşım ücretinin 0,03 kuruştan 0,25 kuruşa yükseltilmesine,
4- Pay Piyasasında Emir İptali, Fiyat Kötüleştirme ve Miktar Azaltımı (İAK) ücret kalemlerinin %20 oranında artırılmasına ve VİOP'ta yüz binde 1 (0,00001) olarak uygulanan iradi emir iptal ücreti oranının %20 oranında artırılarak yüz binde 1,2 (0,000012) olarak belirlenmesine,
5- VİOP ve Pay Piyasası seans sonu saatlerinin uyumlaştırılması amacı ile VİOP'ta işlem gören tüm vadeli işlem ve opsiyon sözleşmelerinin seans sonu zamanının 5 dakika kısaltılarak tam iş günlerinde 18.10, yarım işgünlerinde 12.40 olarak belirlenmesine,
6- Geri alım yapan şirketler üzerine yeni bir endeks hesaplanmasına,
7- Borsamız gözetim faaliyetleri kapsamında hâlihazırda devam etmekte olan yatırım aracı bazındaki tüm tedbirlerin kaldırılmasına karar verilmiştir.
Ayrıca, VİOP'ta Pay ve Endeks Türev Pazarlarında yer alan sözleşmelerdeki bekleyen İptale Kadar Geçerli (İKG) ve Tarihli (TAR) emirler Borsa tarafından iptal edilecektir' denildi.
Cumhurbaşkanlığının konu ile ilgili kararı Resmi Gazete'nin mükerrer sayısında yayımlandı.
Buna göre, tam mükellef sermaye şirketlerinin iktisap ettikleri kendi hisse senetleri veya ortaklık paylarına ilişkin olarak dağıtılmış kar payı sayılan tutarlar üzerinden yüzde 0 oranında tevkifat yapılacak.
Karar bugünden itibaren yürürlüğe girdi.
SPK tarafından yayımlanan duyuruda, '1. Kurul Karar Organı’nın 14/02/2023 tarih ve 9/176 sayılı Kararı Uyarınca Yapılan Duyuru' başlığıyla, 'depremin finansal piyasalar üzerindeki olumsuz etkisinin asgariye indirilebilmesi ve olası yatırımcı mağduriyetlerinin önüne geçilmesi için' denilerek yapılan duyuru şu şekilde oldu:
1) a) 10.04.2023 tarihine kadar; aracı kurumlarca, portföy büyüklüğü 1.000.000 Türk Lirası ve altında olan müşterilere uygulanacak azami kredi faiz oranının ve kredili olmayan bir alım emri nedeni ile ödemekle yükümlü oldukları tutarın tamamının veya bir kısmının takas günü itibarıyla tevdi edilmemesi veya söz konusu tutarın takas tarihi itibarıyla aracı kurum nezdindeki hesaplarında bulunmaması durumunda (temerrüt durumunda) uygulanacak faiz oranının, aracı kurumun vereceği kredinin, kaynak maliyeti dikkate alınarak, sermaye piyasasına olan algıyı olumsuz etkileyecek ve güveni zedeleyecek uygulamalardan kaçınılmak suretiyle, makul bir seviyede belirlenmesi yönünde tavsiye kararı alınmasına,
b) 06.02.2023 tarihi itibariyle Deprem Bölgesi’nde ikametgâhı, işyeri adresi veya şubede hesabı bulunan müşterilerin, 06.02.2023 tarihinden itibaren oluşan temerrüt durumlarında, Seri: V, No:65 sayılı Sermaye Piyasası Araçlarının Kredili Alım, Açığa Satış ve Ödünç Alma ve Verme İşlemleri Hakkında Tebliğ'in (Kredili İşlemler Tebliği) 16’ncı maddesi çerçevesinde 30.06.2023 tarihine kadar işlem tesis edilmemesi, temerrüde ve temerrüt sonucuna bağlı işlemlerin yapılmaması şeklinde uygulamanın yönlendirilmesine,
c) Bu maddenin (a) bendi kapsamında belirlenen faiz oranlarının, Merkezi Kayıt Kuruluşu AŞ’nin (MKK) Yatırımcı Risk Takip Sistemi’ne aracı kurumlarca müşteri bazında raporlanmasına,
2) 30.06.2023 tarihine kadar, aracı kurumların hazırladığı sermaye yeterliliği tablolarında, kendi portföylerine alınan pay senetlerine ilişkin pozisyon riski oranının %10 yerine %3 üzerinden, kredi hesabı altında izlenen “Diğer müşteriler” için pozisyon riski oranının ise %8 yerine %4 üzerinden hesaplanmasına,
3) 30.06.2023 tarihine kadar, Kredili İşlemler Tebliği’nin 7’nci maddesi uyarınca yapılacak genel işlem sınırı hesaplamasında, 06.02.2023 tarihi itibariyle Deprem Bölgesi’nde ikametgâhı, işyeri adresi veya şubede hesabı bulunan müşterilere kullandırılan kredilerin dikkate alınmamasına,
4) Kurulumuzun 19.03.2020 tarihli ve 17/400 sayılı Kararı uyarınca %35 olarak belirlenen başlangıç özkaynak koruma oranının, 10.04.2023 tarihine kadar %20 olarak uygulanmasına,
5) Kurulumuzun 06.02.2023 tarihinde Deprem Bölgesi’ndeki yatırımcılara yönelik aldığı Kararın tüm yatırımcılara teşmil edilmesi amacıyla;
a) Kredili olmayan bir alım emri nedeni ile müşterinin ödemekle yükümlü olduğu tutarın tamamının veya bir kısmının takas günü itibarıyla tevdi edilmemesi veya söz konusu tutarın takas tarihi itibarıyla müşterinin aracı kurum nezdindeki hesabında bulunmaması durumunda Kredili İşlemler Tebliği'nin 16 ncı maddesi çerçevesinde işlem tesis edilmesi,
b) Kredili İşlemler Tebliği'nin 17 nci maddesi uyarınca kredili sermaye piyasası aracı işlemlerinin devamı süresince özkaynak koruma oranının asgari %20 olması,
c) Kredili İşlemler Tebliği'nin 18 nci maddesi uyarınca kredili olarak alınan ve/veya özkaynak olarak verilen sermaye piyasası araçlarını satarak krediyi kapatma yetkisi ve özkaynak tamamlama bildirimi gönderilmiş müşterinin hiçbir alım emrinin, bildirim gününden özkaynak tamamlanıncaya kadar geçecek süre boyunca yerine getirilmemesi, hususlarındaki hükümlerin, aracı kurumların kendi risk politikalarına uygun düştüğü ölçüde ve müşteri taleplerini de olabildiğince gözeterek, 10.04.2023 tarihine kadar esnek bir şekilde uygulanabilmesine,
6) 4632 sayılı Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu ve bu Kanun’a dayanılarak çıkarılan ilgili mevzuat hükümleri saklı kalmak kaydıyla, müşterilerce yatırım kuruluşlarına devredilecek bireysel emeklilik sözleşmelerinden kaynaklanan devlet katkısı hariç alacakların, Kredili İşlemler Tebliği’nin 12’nci maddesinin birinci fıkrası uyarınca sermaye piyasası araçlarının kredili alımı, açığa satış ve ödünç alma ve verme işlemlerinde özkaynak olarak kabul edilebilecek kıymetler arasına eklenmesine ve bu alacakların %100’ünün özkaynak olarak kabul edilmesine karar verilmiştir.
1) Payları borsada işlem gören halka açık ortaklıkların, genel kurul kararı aranmaksızın, yapılacak ilk genel kurulda ortakların bilgisine sunulmak üzere, yönetim kurulu kararı ile geri alım programı başlatabileceğine, yönetim kurulu kararında geri alımın amacına, geri alım programının öngörülen azami süresi, alınacak azami pay adedi ile kullanılacak azami fon tutarına yer verilmesi gerektiğine ve söz konusu yönetim kurulu kararının Kurulun özel durum açıklamalarına ilişkin düzenlemeleri çerçevesinde kamuya açıklanmasına,
2) Payları borsada işlem gören halka açık ortaklıkların bağlı ortaklıklarının da, genel kurul kararı aranmaksızın, yapılacak ilk genel kurulda kendi ortaklarıyla birlikte ana ortaklığın ortaklarının bilgisine sunulmak üzere, yönetim kurulu kararı ile geri alım programı başlatabileceğine, bu yönetim kurulu kararının da birinci maddedeki esaslara tabi olacağına,
3) Yürürlükte bir geri alım programı olan halka açık ortaklıkların ve bağlı ortaklıklarının, geri alım programlarına, yönetim kurullarınca ayrıca bir karar alınmasına gerek olmaksızın bu kararda belirtilen şartlar ile devam edebileceklerine,
4) II-22.1 sayılı Geri Alınan Paylar Tebliği’nin; 9 uncu (ikinci fıkrasının ilk cümlesi hariç), 12 nci ( beşinci, altıncı ve dokuzuncu fıkrası hariç) maddeleri, 15 inci maddesinin birinci fıkrasının b, c ve d bentleri ile 19 uncu maddesinin ikinci, altıncı ve dokuzuncu fıkralarının uygulanmamasına,
5) Geri alınan paylar nedeniyle edinilmiş bedelsiz paylar için de aynı esasların uygulanmasına,
6) İlke kararı çerçevesinde geri alınan payların, geri alındığı tarihten itibaren 30 günlük süre boyunca satılamamasına ve 30 günlük sürenin hesaplanmasında “ilk giren ilk çıkar” yönteminin uygulanmasına,
7) 21.07.2016 ve 25.07.2016 tarihli duyuruların ve 23/06/2022 tarihli ve 34/959 sayılı ve 21.08.2015 tarihli ve 21/1023 sayılı ilke kararlarının yürürlükten kaldırılmasına karar verilmiştir.
3. Kurul Karar Organı’nın i-SPK 128.19 (14.02.2023 tarih ve 9/178 s.k.) sayılı İlke Kararı
1) VII-128.1 sayılı Pay Tebliği’nin 27’nci maddesinde yer alan, payları borsada işlem gören ortaklıkların pay sahiplerine yönelik bilgi formu düzenleme yükümlülüğü sınırı, işbu karar tarihinden itibaren ikinci bir duyuruya kadar yüzde üç olarak uygulanacaktır.
2) İşbu karar tarihinden sonra pay sahiplerinin yapacakları satışlar ile son on iki aylık dönemde yapmış oldukları satışların toplamının şirket sermayesinin yüzde onunu aşması halinde, birinci maddedeki orana bakılmaksızın bu pay satışları öncesinde,
Kurulca esasları belirlenen pay satış bilgi formu düzenlenecek ve bu form satış öncesinde Kurul’un onayına sunulacaktır.'
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK), Payları Borsa İstanbul A.Ş. Pay Piyasası’nda işlem gören halka açık bankaların, 6/2/2023 tarihinden sonra bu piyasadan geri alım yoluyla edindikleri kendi hisse senetlerinin 1/1/2024 tarihine kadar; Bankaların Özkaynaklarına İlişkin Yönetmeliğin 9 uncu maddesinin dördüncü fıkrasının (a1) bendi uygulamasında çekirdek sermayeden indirim kalemi olarak dikkate alınmamasına ve Bankaların Sermaye Yeterliliği Ölçülmesi ve Değerlendirilmesine İlişkin Yönetmelik uygulamasında kredi riskine esas tutar ve piyasa riskine esas tutar hesaplamasına dâhil edilmemesine karar verdi.
- 1/7/2021 tarihli ve 9645 sayılı Kurul Kararı kapsamında bireysel kredi kartlarına ve ihtiyaç kredilerine uygulanan yüksek risk ağırlıklarının, 6/2/2023 tarihinden sonra deprem/afet bölgesindeki illerde yerleşik gerçek kişilere kullandırılanlar bakımından 1/1/2024 tarihine kadar uygulanmamasına,
- 28/4/2022 tarihli ve 10188 sayılı ve 21/10/2022 tarihli ve 10388 sayılı Kurul Kararları kapsamında ticari nitelikteki nakdi kredilere uygulanan yüksek risk ağırlıklarının,
6/2/2023 tarihinden sonra deprem/afet felaketinden etkilenen müşterilere kullandırılanlar bakımından 1/1/2024 tarihine kadar uygulanmamasına,
- Payları Borsa İstanbul A.Ş. Pay Piyasası’nda işlem gören halka açık bankaların, 6/2/2023 tarihinden sonra bu piyasadan geri alım yoluyla edindikleri kendi hisse senetlerinin 1/1/2024 tarihine kadar; Bankaların Özkaynaklarına İlişkin Yönetmeliğin 9 uncu maddesinin dördüncü fıkrasının (a1) bendi uygulamasında çekirdek sermayeden indirim kalemi olarak dikkate alınmamasına ve Bankaların Sermaye Yeterliliğinin Ölçülmesine ve Değerlendirilmesine İlişkin Yönetmelik uygulamasında kredi riskine esas tutar ve piyasa riskine esas tutar hesaplamasına dâhil edilmemesine, kararın Kuruluş Birliklerine duyurulmasına ve Kurumun internet sitesinde yayımlanmasına karar verilmiştir.'