Borsa İstanbul'da Temmuzda Yükselişle Başlayan Süreçte Sona Gelindi mi? Vadelide Zararlar Temizlendi mi?

28.09.2022 - 19:23

Borsa İstanbul'da (BİST) temmuz ayı ortasında başlayan yükseliş hareketi çokça dikkat çekmiş, sonrasında terse dönen hareket birçok yatırımcıyı da mağdur etmişti. Bazı büyük piyasa oyuncularının Vadeli İşlemler Piyasası'nda (VİOP) kaldıraçlı işlemlerle yüksek riskle spot piyasayla eşzamanlı alımlar yaparak gerçekleştirdiği ve BİST'te de yüzde 59 yükseliş etkisi yaratan operasyon sonrasında terse dönerek, 2 haftada endekste yüzde 14 düşüşe neden olunca duruma otoriteler el koymuştu. Bankacılık endeksinde yoğunlaşan işlemler 1,5 ayda yüzde 150 oranında yükselişle riskli sistemde bozulma yaratarak aynı hızda geri çekilince uzmanlardan da sesler yükselmişti.

Kamu otoritelerinin devreye girmesiyle benzer olayların tekrar yaşanmaması için yasal boşlukların da kapatılmasında görüş birliğine varıldı.

Habertürk'te Rahim Ak'ın aktardığına göre, işlemleri kredili piyasa oyuncuları VİOP'ta manipülasyon algısı yaratıklarından, sistemsel açıklar görünür olmuştu. Küçük yatırımcıların da etkilendiği kriz sonrası SPK, BİST ve bakanlık yetkilileriyle bir araya gelen aracı kurumlar günlerce konuyu görüşmüş ve sonuçta zararın faturasının aracı kurumlara kesildiği bir tablo ortaya çıktı.

Bazı yatırım kurumlarının bu dönemde riskli işlemlere açık olan hisselerin tahtalarının bir kaç hafta işleme kapatılması önerisiyse denetleyici kurumlardan kabul görmediği belirtiliyor. Tahtaların kapanmasıyla hasarın faturasının daha az olabileceği de iletilen bilgiler arasında yer alıyor.

Toplam kayıp ne kadar?

Aracı kurumlar da likidite sorunu olarak başlayan sorunlarda şimdilik zarar göğüslenmeye çalışılırken, zararın ilk tespitlere göre 1,5 ila 1,8 milyar TL arasında olduğu hesaplanıyor.

Ek olarak bu işlemleri yapan manipülatörlerin de kardan zararları hariç kaybın 500 milyon lira olduğu konuşuluyor. Bu da pozisyona karşılık yatırılan teminatları karşılıyor. Aracı kurumların müşterileriyle bu olağanüstü işlemlerde toplam kaybı 2 ila 2,3 milyar lira arasında görülüyor.

Aracı kurumlar, 30 Eylül'de kontratların son günü gelmeden arbitraj fonlarıyla uzlaşmaya gitmesi ve sineye çektikleriyle çoğu hissede seyir normale döndü.

Ancak 2 hissede halen günlük yüzde 10 oynaklık görülüyor.

VİOP kontratlarda uzlaşmaların işaretleri görülürken, uzmanlar telaffuz edilenler dışında isimlerin 30 Eylül, 2-3 Ekim tarihlerinde vade dönüşlerinde ortaya çıkabileceğini söylüyor.

Ekonomideki sorunlarla kazanç için tek yol görülen borsanın geçmiş imajına bu son olaylar eklenince, uzmanlar endişeleniyor.

Gelişmiş ekonomilerde süreçlerin sermaye piyasaları aracılığı aşıldığı hatırlatırlarken, 'önemli bir fırsat aç gözlülüğü kurban edildi' deniliyor.

Düzenleyici ve denetleyici kurumların vaktinde hareket etmesiyle çözülebilecek sorunlar, borsaya da değer katarak şirketlere finansman sağlayarak sermayeyi de tabana yayılabilirdi.

Aracı kurumlara özel operasyon!

Dünya'da Şebnem Turhan'ın aktardığına göre, çözüm arayışında sona gelindi.

Yapılan toplantılardan aracı kurumların VİOP kontratlarının özel bir operasyonla spot piyasaya geçirileceği belirtildi. Böylelikle zararı büyüyen kurumlarda ve bazı hisselerde çözülme olacağı düşünülürken, kurumlarınsa spota taşıdıkları hisseleri ellerinden çıkaramayacakları da konuşuluyor.

12 Eylül sonrası teminat tamamlama çağrıları günlük 1,8 milyar liraya çıkarken, önceki haftada üç günde teminat tamamlama çağrısı 5 milyar lira olmuştu.

Takasbank'ın teminat oranlarında yaptığı düzenlemeyle geçen haftadan bu yana azalma görülürken, bu hafta 363,5 milyona kadar geriledi.

BİST ve VİOP’ta yapılan işlemlerde Halkbank, Vakıfbank, İş GYO, Şekerbank ve TSKB öne çıkarken, Halkbank’ta geri alım programıyla yapılan alımlar, iki kamu bankasının tahtasını tabandan döndürse de diğer üç hissede taban görülmeye devam etmişti. Kaynaklar, büyük aracı kurumların aranarak ‘borsaya destek olmalarının’ istendiğini belirtiyor.

İlk toplantıda aracı kurumlar nakdi uzlaşma istediğindeydi. Ancak bu kontratların vadesini öne çekeceğinden fonları ve hisse opsiyonu fiyatlayanları da zarara sokacak bir işlem olacaktı.

Yoğun pazarlıkların ardından vadeli işlemlerde aracı kurumların kurtarılırken, spot tarafta taşıyacakları yük de sıkıntı yaratacak. Kaynaklara göre, sistemin çökmemesi adına bu pozisyonlar temizlenmeli.

Yine kaynaklardan edinilen bilgiye göre, operasyon aslında kurumları kurtarmak için yapılıyor. Çünkü spekülatörlerin çoğunun büyük ihtimalle battığı öngörülüyor.

Kurumların da spotta bu yükü ne kadar taşıyacakları belirsizliğini koruyor.

Vadeli pozisyonları spota geçirmede gereken kaynağın nereden bulduğuysa bir soru işareti olarak görülüyor. Kredi kullanımı mı yoksa başka şirketlerden para aktarımı mı? olarak sorgulanan durumda kredi olması halinde spot satmama kısmında aracı kurumlar uzun süre dayanamayabilir. Piyasada patlamaya hazır bomba gibi olacağı da konuşuyor.

Takasbank garanti fonunun da devreye alınması konuşulanlar dahilinde olurken, 4 aracı kurumun kurtarılması

için daha fazla kaynak gerekirken, VİOP’ta da işlemlerin görünür olması aracı kurumların da ve taşınan yükü bilmesi gerektiğine dikkat çekiliyor. Öncelik sorunun çözümüne verilirken, düzenlemelerin de yolda olduğunu belirtiliyor.