Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı: Türkiye İnsani Gelişmede En Yüksek Kategoride

Türkiye, 2018 yılını kapsayan İnsani Gelişme Endeksi'nde, 0,806'lık değere ulaşarak, 189 ülke arasında 59'uncu sıraya yükseldi. Bu sonuçla Türkiye ilk kez 'çok yüksek insani gelişme' kategorisine girmeyi başardı.

Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) tarafından 2018 yılı verileri baz alınarak hazırlanan ve İnsani Gelişme Endeksi, Eşitsizliğe Uyarlanmış İnsani Gelişme Endeksi, Cinsiyete Dayalı Gelişme Endeksi, Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliği Endeksi ile Çok Boyutlu Yoksulluk Endeksi'ni içeren 'İnsani Gelişme Raporu 2019' yayımlandı. 

Ülkelerin resmi istatistik kurumlarından elde edilen veriler ışığında hazırlanan İnsani Gelişme Endeksi, uzun ve sağlıklı yaşam, bilgiye erişim ile kabul edilebilir bir yaşam standardı gibi 3 temel boyutta ortalama insani gelişme düzeyinin uzun vadeli takibi sonucunda oluşturuluyor.

Dünyada en çok bilinen kalkınma göstergelerinden biri olan endekse göre, yeni nesil eşitsizlikler, eğitim, teknoloji ve iklim değişikliği konularının etrafında şekilleniyor. 

Anadolu Ajansı'nın aktardığına göre İnsani Gelişme Endeksi'nde 0,954'lük değerle Norveç ilk sırada yer aldı ve zirvedeki yerini korudu. 

Norveç'i,

• 0,946'lık değerle İsviçre, 

• 0,942'lik değerle İrlanda, 

• 0,939'luk değerle Almanya ve Çin'in Hong Kong Özel İdari Bölgesi izledi.

Geçen yıl kaydettikleri İnsani Gelişme Endeksi değeriyle listenin en altında yer alan ülkeler ise;

• 0,377'lik değerle Nijer, 

• 0,381'lik değerle Orta Afrika Cumhuriyeti, 

• 0,401'lik değerle Çad, 

• 0,413'lük değerle Güney Sudan ve 

• 0,423'lük değerle Burundi olarak sıralandı.

Türkiye'nin 2018'deki İnsani Gelişme Endeksi değeri 0,806 olarak hesaplandı. Bu değerle Türkiye, 189 ülke arasında 59'uncu oldu ve ilk kez 'çok yüksek insani gelişme' kategorisinde yer aldı. 

Türkiye, bir önceki listede 64'üncü olmuş ve 'yüksek insani gelişme' kategorisine girmişti. 

Bu dönemde, en yüksek insani gelişme kategorisindeki ülkelerin ortalama endeks değeri 0,892, Avrupa ve Orta Asya ülkelerinin ortalama endeks değeri ise 0,779 olarak hesaplandı.

İnsani gelişmedeki ilerlemenin ölçütü olan endekste, Türkiye son 28 yılda önemli bir gelişme gösterdi. Türkiye'nin 1990'da 0,579 olarak hesaplanan endeks değeri, geçen yıl 0,806'ya çıkarak toplamda yüzde 39,4'lük artış gösterdi.

• Türkiye'de 1990-2018 döneminde beklenen yaşam süresi 13,2 yıl, 

• ortalama öğrenim süresi 3,1 yıl ve 

• beklenen öğrenim süresi 7,5 yıl arttı. 

• Ülkede kişi başına brüt milli gelir aynı dönemde yaklaşık yüzde 122,1 yükseldi.

İnsani gelişme dağılımındaki eşitsizlikten arındırılmış endekste ise Türkiye'nin değeri boyut endekslerinin dağılımındaki eşitsizliğe bağlı olarak yüzde 16,2'lik bir kayıpla 0,675'e düştü. 

Çok Yüksek İnsani Gelişme Endeksi değerine sahip ülkelerin eşitsizlik nedeniyle kaybı ortalama yüzde 10,7 olurken, Avrupa ve Orta Asya'da bu oran yüzde 11,7 olarak kaydedildi.

Raporda, kadının güçlendirilmesi ve ekonomik faaliyetler alanlarında cinsiyete dayalı eşitsizliklere ilişkin bulguların yer aldığı Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliği Endeksi de açıklandı.

Kadın ve erkek kazanımları arasındaki eşitsizliklerin insani gelişmede yarattığı kaybı ortaya koyan endekse göre, Türkiye, 2018'de 0,305'lik değerle 162 ülke arasında 66'ncı sırada yer aldı.