Dış politika bazen kocaman bir oyun alanı gibi. Bir ülke bir diğerini kızdırınca aralarına soğuk savaştan ziyade soğuk ticaret giriyor. Ambargolar genellikle ekonomik bir sopa gibi kullanıyor ama bazen iki taraf da kaybeden oluyor. Birbirlerine ticari ambargo uygulayan ülkelere birlikte bakalım!
2025 itibarıyla ABD ile Çin arasında süregelen ticaret savaşları, artık sadece iki ülkeyi ilgilendirmiyor. Aynı oranda küresel tedarik zincirleri de bu durumdan etkilenmeye başladı. Trump yönetimi, Çin'in sübvansiyonlu üretim modeline ve teknoloji transfer politikalarına karşılık olarak, Şubat ayında Çin’den ithal edilen bazı ürünlere %10, Mart'ta %25, Nisan ayında ise stratejik ürünlerde %50’ye varan tarifeler uyguladı. Bu ürünler arasında elektrikli araçlar, bataryalar, güneş panelleri ve yarı iletkenler de yer alıyor. Çin ise buna karşılık Amerikan otomotiv ve tarım ürünlerine yönelik tarifeleri yükseltti, bazı eyaletleri hedef alacak şekilde sınırlı ambargo uygulamaları başlattı. Karşılıklı olarak alınan bu önlemler aslında politik bir mesaj içeriyor. Bu savaşın kazananı şimdilik belli değil ama kaybedeni oldukça fazla diyebiliriz. Küresel şirketler, tüketiciler ve üreticiler belirsizlikle boğuşuyor.
ABD ve Küba arasında yıllardır süren bir ambargo var. 1960’larda başlayan bu ambargo, Fidel Castro’nun ABD şirketlerini kamulaştırmasıyla ateşlendi. ABD de misilleme olarak Küba’ya ticari ambargo uygulamaya başladı. Küba’dan puro almak, Amerikan vatandaşları için bir fanteziye dönüştü. Ambargo yıllar içinde gevşetilse de tamamen kalkmış sayılmaz. ABD, özgürlük diye tutturmuşken Küba ekonomik olarak yıllarca yalnız kaldı.
2025 yılı itibarıyla Avrupa Birliği ile Rusya arasındaki ticari ilişkiler, ambargolarla örülü, gerilimli bir satranç tahtasına dönmüş durumda. 2022’de başlayan Ukrayna savaşı sonrası AB, Rusya’ya uyguladığı yaptırımları 2025’te daha da sıkılaştırarak enerji, finans, savunma ve ileri teknoloji alanlarını tamamen hedef aldı. Rusya'nın doğalgaz ve petrol gelirine dayalı ekonomisi bu ambargolardan ciddi şekilde etkilendi. Buna karşılık Rusya da AB ülkelerinden gıda, süt ürünleri, et, meyve ve sebze ithalatını yasaklayarak karşı ambargo uygulamayı sürdürüyor. Son olarak 2025 başında Yeni Zelanda'nın da ambargo listesine dahil edilmesi, Moskova'nın Batı müttefiklerine de gözdağı verdiğini fazlasıyla göstermiş oluyor. AB, enerji bağımlılığını azaltarak Rusya karşısında daha bağımsız bir duruş sergilemeye çalışırken Kremlin bu hamleleri ekonomik savaşın parçası olarak okuyor. Bu karşılıklı restleşme dengelerin çok ama çok hassas olduğunu apaçık bir şekilde ortaya koyuyor.
ABD ile İran arasındaki ticari ambargo, nükleer silah gölgesinde onlarca yıldır süregelen ve ekonomik yaptırımlarla beslenen derin bir politik hesaplaşma olarak tüm dünyanın gözü önünde yaşanmaya devam ediyor. 2025 itibarıyla ABD, İran’a uyguladığı kapsamlı yaptırımları daha da sıkılaştırmış durumda. Bu ambargolar arasında petrol, doğalgaz, finansal işlemler, uluslararası bankacılık sistemi, havacılık teknolojisi ve metal ithalatı gibi kritik alanlar yer alıyor. Ambargonun gerekçesi ise oldukça net. İran’ın nükleer programı ve bölgedeki silahlı örgütlere verdiği destek bu duruma sebep olmakta.
İran ise kendi ekonomik modelini direniş ekonomisi olarak tanımlamayı tercih ediyor ve bu durumdan ötürü ithalatı azaltıp yerli üretimi artırmaya çalışıyor. Ama enflasyon ve yoksulluk vatandaşının da elini kolunu bağlıyor. ABD’nin bu ambargoları tek taraflı uygulaması, özellikle Avrupa'da tartışmalara yol açarken aynı zamanda Çin ve Rusya gibi ülkeler İran’la alternatif ticaret yolları kurarak ambargoları delmeye çalışıyor. Ambargolar sadece İran devletini etki etmiyor tabii ki, doğrudan İran halkını da etkiliyor. Temel ilaç ve teknolojiye erişimde ciddi zorluklar yaşanıyor. Bu durum ise uluslararası insan hakları örgütlerinin tepkisini çekmeye devam ediyor.
Güney Kore ile Japonya arasındaki ekonomik gerilim, yüzeyde ticaret savaşı gibi görünse de aslında kökleri 20. yüzyılın başlarına, Japonya'nın Kore Yarımadası'ndaki sömürge dönemine kadar uzanmakta. 2025 itibarıyla bu tarihsel kırgınlık, teknoloji temelli ambargolarla yeniden alevlenmiş durumda. Japonya, 2019’da başlattığı ve hala etkisini sürdüren ihracat kontrolleri kapsamında Güney Kore’ye yönelik bazı yüksek teknoloji malzemelerinin satışına sınırlamalar getirdi. Gerekçe olarak da bu malzemelerin askeri amaçlı kullanılabileceği endişesini öne sürdü. Ancak asıl gerilim, Koreli zorla çalıştırılanlar meselesinin Japon mahkemelerinde tazminatla sonuçlanmasıydı. Japonya bunu ekonomik bir karşı hamleyle cevapladı. Güney Kore ise bu ambargoya karşılık vererek Japonya’yı beyaz listeden çıkardı ve bazı Japon ürünlerine ithalat kısıtlaması getirdi. Her iki ülke de dünyanın en büyük teknoloji üreticileri arasında yer aldığından, bu gerilim Samsung, Sony, Toshiba ve SK Hynix gibi dev şirketleri doğrudan etkiliyor. Birbirlerine doğrudan ambargo ilan etmeseler de uygulanan kısıtlamalar ve hukuki manevralar, diplomatik kılıfla yapılmış ekonomik sabotaj niteliğinde. Uluslararası toplumun barıştırma çabalarına rağmen bu iki Asya devi arasındaki ekonomik güvenin hala pamuk ipliğine bağlı olduğunu söylemekte sakınca görmüyoruz.