Çoğumuzun bildiği üzere Nakarat, bir şiirde veya şarkıda tekrarlanan sözlere denir. Müzikal anlamda buna “Hook” desek yanlış olmaz. Hook, bir şarkıyı çekici hale getirmek ve 'dinleyiciyi kulaktan yakalamak' için popüler müzikte kullanılan, genellikle kısa olan ifadelerdir.
Peki neden şarkıların en sevdiğimiz yerleri genellikle nakaratlarıdır? Sürekli aklımızdan çıkmaması neden? Şarkıdan nefret etsek bile kendimizi tutamayıp niye sürekli nakaratı dilimize dolanır?
Beynimizin bir bölümünün kontrolümüz dışında olduğunun göstergesidir bu aynı zamanda. Davetsiz gelir bu şarkılar ve bırakmak istediğimizde de gitmezler. Hem onları çok severiz hem de nefret ederiz.
Durup dururken söylemeye başlarız, o şarkıyı sevip sevmediğimizden bile emin değilizdir aslında. Birden bire elimizle, ayağımızla tempo tutarak söylemeye başladığımız o şarkıyı aslında bilmiyor bile olabiliriz. Dilimize dolanan yer ise genellikle nakaratlardır.
Tespit edilen şarkıların çoğu nakaratlar içeren basit şarkılarmış. Yani bir bakıma kolay akılda kalıcı, söz ve müzik olarak ilgi çekici şarkılar… Bkz. İki deli bir araya gelmemeliydik…
Psikologların söylediğine göre tecrübe ettiğimiz şeylere karşı eğilim gösteriyoruz. Buna ilk olarak Robert Zajonc “Salt Maruz Kalma Etkisi” demiş. İnsanlar tanıdıkları, alışkın oldukları şeylere karşı olumlu düşünmeye daha yatkın oluyorlar.
İşte müzikte de parça içerisinde sık tekrar eden kısımlar hakkında “Daha az önce dinledim ben bunu.” yerine “Bu kısmı seviyorum.” demeyi tercih ediyoruz.
Müzik tekrar içerir; dilimize dolanan şarkılardan kurtulmanın zorluğu da bundan kaynaklı olabilir. Yani şarkının tümünü söylemekten ziyade hafızamıza takılıp kalan bölümlerini tekrarlayıp dururuz. Bu da pek tabii ki nakaratlardır.
Psikolog Diana Deutsch bu konuyu merak etmiş ve bir deney yapmaya karar vermiş. İnsanlara gayet sıradan, şarkı olmayan cümleler dinletmiş. Ama bu cümlelerin belirli bir kısmını defalarca tekrarlayarak. Sonra aynı insanlara aynı cümleyi dinlettiğinde cümlenin tekrar edilen kısmında insanlar bir şarkı dinliyor gibi tepki vermişler. Burada anahtar kelime “tekrar”. Tekrar eden şeyler algılarımızı değiştiriyor ve sesleri müzik olarak duymamıza sebep oluyor. Ne kadar sık tekrar ederse o kadar alışıyoruz ve tanıdık gelen şeylere daha olumlu tepkiler veriyoruz.
“Dile dolanan şarkılar” olarak adlandırılan bu şarkılar, genellikle daha hızlı, oldukça sıradan, hatırlanması kolay, fakat bazı özellikli aralıklar (atlama ve tekrarlar gibi) içeren yapılarıyla diğer ortalama pop şarkılarından ayrılıyor. Bütün bu bulgular Estetik, Yaratıcılık ve Sanatın Psikolojisi dergisinde yayımlanan ilk geniş ölçekli “dile dolanan şarkılar” çalışmasından elde edildi.
Durham Üniversitesi’nden çalışmaya liderlik eden Dr. Kelly Jakubowski’ye göre, bu yapışkan şarkılar, yaygın bir melodik şekille ve biraz daha hızlı temposuyla, aynı zamanda alışılmadık duraklamaları veya tekrarlarıyla Deep Purple’ın “Smoke On The Water’ı” gibi veya “Bad Romance” deki koro gibi bir nakarat oluşturup kafamıza saplanıyor.
Kısacası, akılda kalması, sık tekrar edilmesi, daha kolay anlaşılır sözlerinin olması, kulağa daha ritmik ve melodik gelmesi, genellikle benzer ve birbiri ile uyumlu kelimelerin kullanılması yüzünden dilimize dolanan nakaratlardan kurtulmanın en iyi yolu başka bir şeyle ilgilenmektir.
Bilişsel mekanizmamızın bir parçası olan ve sesleri hatırlama ve tekrarlama işlevi gören içkulağımız, dilimize dolanan nakaratın etki alanına girmiştir. Kontrolümüz altında olmayan bu alana istediğimiz kadar “kes sesini” diyelim, işe yaramayacak, belki de durumu daha da kötüleştirecektir. Yapılacak en iyi şey, onu başka bir işle görevlendirmektir.
Kurtulmak çok basit: 2-3 gün alarm müziği olarak kullanın. En sevdiğiniz şarkıdan bile tiksindiğinizi göreceksiniz.
Bende genellikle nakaratı aklımda kalıyor ama aklımda kalınca da bazen söylüyorum shfjs bir çok kez dinliyorum xD çok dinleyincede kurtulamıyom.Hatta aklımda kalan şarkıların bütün sözlerini ezberliyebiliyorum sfjdjhd en iyisi çok dinlememek