Şanslı bir göksel hizalanma, gökbilimcilere erken evrendeki bir galaksiye nadir bir bakış sağladı. Büyük Patlama'dan sadece 700 milyon yıl sonra doğduğu düşünülen uzak galaksinin kenarlarından gaz akışı var. Gök bilimci Hollis Akins, 14 Haziran'da Amerikan Astronomi Derneği toplantısında düzenlediği basın toplantısında bu galaksi hakkında, Samanyolu gibi karmaşık davranışlar gösterebilecek bir yapıya dönüşebilecek bilinen en eski galaksidir, dedi. Biz de bu yazımızda bu galaksiden bahsediyoruz.
O ve meslektaşları ayrıca bulgularını 14 Haziran'da arXiv.org'a sundular. A1689-zD1 olarak adlandırılan gök ada, evrenin en eski gökadalarından gelen ışığı bükebilen, yoğunlaştırabilen veya kütleçekimsel olarak mercekleyebilen dev bir gökada kümesi olan Abell 1689 bölgesinin yakınlarından bulunuyor. Erken evrende gözlemlenen diğer gök adalarla karşılaştırıldığında, A1689-zD1 çok fazla yıldız üretmiyor, burada her yıl yalnızca 30 kadar yeni güneş doğuyor. Bu, galaksinin teleskoplarımız için çok parlak olmadığı anlamına geliyor. Ancak araya giren dev küme, A1689-zD1'in ışığını yaklaşık 10 kat daha güçlü yapıyor.
Ekip, belirli bir oksijen spektral çizgisinin, sıcak iyonize gaz için bir izleyicinin ve soğuk nötr gaz için bir izleyici olan bir spektral karbon çizgisinin yoğunluğunun haritasını çıkardı. Sıcak gaz, parlak yıldızların olduğu yerde ortaya çıkarken soğuk gaz, ekibin beklemediği şekilde dört kat daha fazla uzanmaya devam ediyor. Akins, 'Karbonu, galaksinin dışındaki uzaya çıkarmak için bir mekanizma olmalı' diyor.
Akins, belki de küçük gökadaların A1689-zD1 ile birleştiğini ve gazı soğuduğu yerden daha uzağa fırlattığını söyledi. Ya da belki yıldız oluşumundan gelen ısı gazı dışarı itmekte. İkincisi, bu galaksideki nispeten düşük yıldız oluşum oranı göz önüne alındığında pek olası değil. Gökbilimciler, diğer erken evren gökadalarında da bolca gaz çıkışı görmüş olsa da, bahsi geçen gökadalar her yıl binlerce güneş kütlesindeki gazı yıldıza dönüştürmek gibi aktif faaliyetlerle dolup taşmakta.
Akins basın toplantısında, sıcak gazın soğuk gazdan daha fazla hareket ve aktivite gösterdiğini, bunun da gazın A1689-zD1'in merkezinden dış bölgelerine itildiğini gösterdiğini söyledi. Galaksinin nispeten düşük yıldız oluşum hızına rağmen, Akins ve meslektaşları yılda 30 güneş kütlesindeki oluşum oranının gazı galaksinin merkezinden dışarı itecek kadar ısıttığını düşünüyor. Gözlemler, gazın düzenli şekilde sızdığını işaret ediyor, ancak araştırmacılar gazın hareketini daha ayrıntılı olarak analiz ediyorlar ve henüz alternatif senaryoları ekarte edemiyorlar.
Bu ağır element açısından zengin gaz, çevredeki ortamı zenginleştiriyor ve sonraki yıldız nesillerine katkıda bulunuyor. Yerçekiminin çekiş prensipleri nedeniyle, genellikle daha hafif element içeren soğuk gaz da galaksinin merkezine doğru düşüyor, böylece A1689-zD1 yıldız oluşturmaya devam edebiliyor. Gökbilimcilerin A1689-zD1 hakkında öğrendikleri şeyler henüz bitmedi. Caltech astrofizikçisi Andreas Faisst, 'Bu, takip gözlemleri için harika bir hedef' diyor. Akins'in meslektaşlarından bazıları, yeni uzaya gönderilen James Webb Uzay Teleskobu ile tam da bunu yapmayı planlıyor.
Siz bu konu hakkında ne düşünüyorsunuz? Yorumlarda buluşalım!