Yeni bir araştırma, Aristoteles’in zaman anlayışına ışık tutuyor. Bilim insanları, yaşlandıkça zamanın neden hızlandığını anlamaya bir adım daha yaklaştı. Araştırmada, katılımcıların eski bir Alfred Hitchcock dizisi bölümünü izlerken kaydedilen beyin sinyalleri incelendi. Bulgular, zaman algısının yaşla nasıl değiştiğine dair önemli ipuçları sunuyor.
30 Eylül’de Communications Biology dergisinde yayımlanan çalışmada, Cambridge Centre for Ageing and Neuroscience (Cam-CAN) tarafından yürütülen uzun süreli beyin yaşlanması projesinin verileri kullanıldı.
Araştırmada toplam 577 katılımcı, eski televizyon dizisi Alfred Hitchcock Presents’ın “Bang! You’re Dead” adlı sekiz dakikalık bölümünü izledi. İzleme sırasında katılımcıların beyin aktiviteleri fonksiyonel MRI (fMRI) ile kaydedildi.
Araştırmacılar bu bölümü özellikle tercih etti; çünkü önceki çalışmalar, söz konusu bölümün izleyicilerde en senkronize beyin aktivitesi paternlerini tetiklediğini ortaya koymuştu. Bu, beynin olayları nasıl algıladığı ve takip ettiğini incelemek için ideal bir ortam sağladı.
Araştırmaya katılanların yaşları 18 ile 88 arasında değişiyordu ve beyin aktiviteleri, Greedy State Boundary Search (GSBS) algoritması kullanılarak analiz edildi. Bu algoritma, beynin stabil aktivite durumları arasındaki geçişleri anlık olarak tespit ediyor. Sonuçlar, yaşlı katılımcıların beyinlerinin yeni aktivite durumlarına daha seyrek geçtiğini ve bu durumların daha uzun sürdüğünü gösterdi.
Araştırmacılar, bu bulgunun yaşlı yetişkinlerin zamanı daha hızlı algılamasına katkıda bulunabileceğini belirtiyor. Aristoteles’e dayanan zaman anlayışına göre, bir zaman diliminde yaşanan önemli olaylar ne kadar fazlaysa süre öznel olarak o kadar uzun algılanır. Yaşlı bireylerin beyinleri daha az “olay” kaydettiği için, zamanın daha çabuk geçtiği hissi ortaya çıkabiliyor.
Araştırmacılar, yaşlı yetişkinlerin sinir durumları arasındaki geçişlerin azalmasını, yaşa bağlı sinirsel farklılaşma kaybına (neural dedifferentiation) bağlıyor. Bu durum, beynin farklı bölgelerinin daha az spesifik tepki vermesine ve olayların başlangıç-bitişini algılamayı zorlaştırmasına yol açabiliyor, ancak tek başına zaman algısındaki değişimi açıklamaya yetmiyor.
Dilbilimci Joanna Szadura ise beynin içsel zaman ölçeği ile toplumun saat, gün ve yıl gibi lineer zaman ölçümlerinin farklı olduğunu vurguluyor. Örneğin bir yıl, 5 yaşındaki bir çocuk için yaşamının yüzde 20’sini oluştururken, 50 yaşında yalnızca yüzde 2’sini kapsıyor, bu da zaman algısının yaşla değişmesini etkiliyor.
Hollanda Radboud Üniversitesi’nden araştırmacı Linda Geerligs, yeni deneyimler edinmenin, seyahat etmenin ve sosyal etkileşimlerin zamanı daha yoğun hissettirebileceğini vurguluyor. Araştırma, yaşlandıkça zamanın neden hızlandığını anlamada hem beyin aktivitelerinin hem de yaşam deneyimlerinin etkili olduğunu gösteriyor.
Özetle, yaş ilerledikçe zamanın daha hızlı geçtiği hissi, beynin sinirsel aktivite örüntülerindeki değişiklikler ile bireysel deneyimlerin birleşimiyle açıklanabilir.
Zaman göreceli bir kavramdır. Tıpkı huzurlu, mutlu anlarımızda, zamanın çabuk geçtiğini ama üzüntülü ve sıkıcı bir durumda ise hiç bitmeyecemiş gibi geldiği anlar gibi; insan çocukken bir an önce büyümek, daha sonra okulu bitirmek, iş hayatına atılabilmek, sonrasında evlenmek vs. gibi durumlarda o anın gelmesini sabırsızlıkla beklediği için zaman hiç geçmez gibi gelir. Ama yaşlılıkta insan kaçınılmaz sona yaklaştığı dûşüncesiyle, zaman hiç bitmesin, ölüm gelmesin ister. Bu durumda, zaman çabuk geçiyor gibi gelebilir.
Zaman, değerini bilene en değerli hazine,bilmeyene azap...
Hayat insanın içindeki saatle dışardaki saatin uyuşmadığı yerdir.