Rusya'nın Ukrayna operasyonu üçüncü gününe girerken, sosyal medyadaki bilgi kirliliği de dikkat çekiyor. Gerçekliği teyit edilemeyen görüntü ve fotoğrafların yanı sıra geçmişte dünyanın farklı yerlerinde çekilen çok sayıda video da yeni gibi servis ediliyor. Bazıları viral olan bu görüntüler arasında, Ukrayna Savunma Bakanlığı tarafından paylaşılan ve esasında bir bilgisayar oyunundan alınmış olan bir kare bile var...
BBC News tarafından derlenen 'sahte Ukrayna görüntüleri'nden bazıları şöyle:
Yanlış yönlendirici veya yalan haberler, sadece 'sıradan' sosyal medya kullanıcıları tarafından değil, bazen resmi hesaplardan da paylaşılıyor. Bunun bir örneği, Ukrayna Savunma Bakanlığı'nın teyitli hesabından yapılan bu paylaşım.
İki uçak arasındaki dalaş sonrası birinin alev alarak düşerken görüldüğü bu kare, Ukrayna Savunma Bakanlığı tarafından 'Silahlı kuvvetlerin Hava Kuvvetleri'ne ait MiG-29, Rus işgalcilerin 'eşsiz' Su-35'ini imha ediyor' ifadeleriyle paylaşıldı. Ancak bu görüntü, Digital Combat Simulator World adlı oyundan alınmış bir kare. BBC, bu 'oyun karesinin', geçmişte de hatalı şekilde başka yerlerdeki askeri operasyonlarda çekilmiş gibi paylaşıldığını ekledi.
TikTok'ta paylaşılıp 18 milyondan fazla defa izlenen bir diğer video ise yeni değil, 2014 yılına ait. Videoda, Rusya ile Ukrayna askerlerinin bir askeri üste dün karşı karşıya kalışının görüldüğü iddia ediliyor. Ancak video 2014 yılında Kırım'ın işgali sırasında, Sivastopol'daki Belbek haVa üssünde çekildi. O dönemde de birçok medya kuruluşu tarafından yayınlandı.
Ukrayna ordusunu destekleyen gayrıresmi bir hesap tarafından hem Facebook'ta hem Twitter'da paylaşılan bir diğer videoda, Rus askerlerinin ve ekipmanlarının Bayraktar SİHA'larıyla imha edildiği ve görüntülerin de SİHA'dan çekildiği öne sürülüyor. Ancak bu görüntüler 2020 yılında Suriye'de çekildi. BBC, yeni paylaşılan görüntünün 180 derece ters çevrilmiş olduğunu, bu şekilde belki de internet üzerinden teyit mekanizmalarının aşılmasının amaçlandığını yazdı. Görüntünün eski olduğunun anlaşılması sonrasında, Twitter'dan yapılan ilk paylaşım silindi.
Bir diğer eski görüntü de, 'Rusya'nın hava saldırısı nedeniyle Lugansk elektrik santralinde zincirleme tepkime yaşandığı' iddiasıyla Twitter'dan paylaşıldı. Bu videoda aslında, Çin'in Tianjin bölgesinde 12 Ağustos 2015 tarihinde bir kimyasal deposunda yaşanan ve 173'ten fazla insanın ölümüne neden olan patlama görülüyor. Ancak farklı versiyonları da paylaşılan görüntüler, Ukrayna'da çekildiği zannedilerek yüz binlerce tık aldı.
TikTok'ta 27.5 milyonu aşkın izlenen ve binlerce kişinin Ukrayna'da çekildiğine inandığı bir diğer video da 2015 tarihli. BBC, Rus askerlerinin paraşütle bir noktaya inerken görüntülendiği bu videonun, ilk olarak 2015'te, kendisi de Rus askeri olduğu düşünülen bir kişi tarafından Instagram'a yüklendiğini yazdı. Buna göre, aynı kişi bu eski görüntüleri Rusya'nın operasyonunun başladığı 24 Şubat günü TikTok hesabından yeniden paylaştı. Video, 'Rus askerlerinin Ukrayna'ya paraşütle iniş görüntüleri' olduğunu zanneden milyonlarca kişi tarafından izlendi.
Bu fotoğraftaki roket saldırısının görüntüleri de, Ukrayna'da yeni gerçekleşmiş gibi paylaşıldı. Ancak Çok Namlulu Roketatar Sistemi (MLRS) tarafından fırlatılan roketlerin görüldüğü düşünülen bu görüntüler, 2018 yılındaki bir tweet'te de yer alıyor. BBC, görüntülerin bu tarihteki bir askeri tatbikatta çekilmiş olabileceğini yazdı.
Sözgelimi, Twitter'da 2 milyondan fazla defa izlenen bir görüntü, alçak uçuş yapan bir Rus jetinin Kiev'deki bir konut alanına füze fırlatıldığı iddiasıyla yayıldı. Ancak BBC, videonun düşük kalitede olması ve çok hızlı hareket etmeleri nedeniyle bu görüntüdeki uçakların gerçekte hangi ülkeye ait olduğunun teyit edilemediğini yazdı. Füzenin konut alanına kasten fırlatılıp fırlatılmadığının da anlaşılmadığına dikkat çeken BBC, sosyal medya kullanıcılarının paylaşımlarını daha dikkatli yapmaları halinde yalan haberlerin yayılmasının engellenebileceğini vurguladı.
Doğruluk Payı sitesine bakın orda da bir yığın troll videosu var. Üzücü ama Ukrayna savaşa sadece sosyal medya konusunda hazırlanmış.