Bazı balıklar adeta yüzgeçli bir enerji santrali gibi elektrik üretebiliyorlar, hem de ciddi voltajlarla. Kimi avlanmak için kullanıyor bu gücü, kimi ise iletişim kurmak için. Üstelik sadece birkaç volt değil, 860 volta kadar çıkabilen güçte! Bilim insanları bu yeteneğin nasıl çalıştığını yıllardır araştırıyor. İşin sırrı, hücre düzeyinde gizli. Gelin bakalım...
Elektrik üretebilen balıklarda elektrik organı adı verilen özel bir yapı bulunur. Bu organ, aslında modifiye olmuş kas hücrelerinden oluşur ve bu hücrelere elektrosit denir. Elektrositler, hücre zarlarındaki iyon hareketleri sayesinde voltaj farkı yaratır. Elektroşok, tek başına zayıf olabilir ama yüzlercesi bir araya gelerek sütunlar halinde dizildiğinde, tıpkı pillerin uç uca eklenmesi gibi büyük elektriksel etki oluşturur.
Torpido vatozunun elektrik organında yaklaşık 45 sütun ve her birinde 700 civarında elektrosit bulunur. Bu balıklar 20 ila 50 volt arasında elektrik üretebilir. Ama Amazon’da yaşayan elektrikli yılanbalığı gibi türler söz konusu olduğunda, işler bambaşka bir seviyeye çıkıyor. 6.000'e kadar elektrosit içeren vücutları sayesinde 860 volta kadar elektrik üretebilirler.
Aslında çoğu tür elektriği avlanmak için değil, çevreyle iletişim kurmak ya da yönünü bulmak için kullanıyor. Zayıf elektrikli balıklar olarak adlandırılan bu türler, düşük voltajlı sinyaller yayarak ortamın yapısını analiz edebiliyor. Gözle göremedikleri cisimleri bu yöntemle algılıyorlar.
Diğer yanda, güçlü elektrikli balıklar var. Onlar elektriği savunma ya da saldırı amacıyla doğrudan kullanıyor. Elektrikli yayın balığı, torpido vatozu ve elektrikli yılanbalığı bu gruba giriyor. Tehlike anında güçlü darbelerle karşısındakini etkisiz hale getirebiliyorlar.
Elektrik organları, yağ ve bağ dokusuyla çevrili olduğundan, üretilen voltaj dışarıya yönlendiriliyor. Aynı zamanda bu balıklar genellikle avlarına göre çok daha büyük; bu da akımın onları değil, karşısındakini etkilemesini sağlıyor. Yine de tamamen bağışıklıkları yok. Su dışında kaldıklarında ya da iletkenlik koşulları değiştiğinde kaslarında hafif seğirmeler görülebiliyor.
Elektrikli yılanbalığı ise işi biraz daha ileri götürüyor. Amazon Nehri’nde yaşayan Electrophorus voltai, şimdiye kadar ölçülmüş en yüksek voltajı üretebilen balık olarak biliniyor. Avına önce düşük darbeler göndererek sinir sistemini bozuyor, sonra vücudunu kıvırıp baş ve kuyruğuyla avı iki uçtan sarıyor. Pozitif ve negatif uçlar arasında bir devre oluşturup güçlü bir şok gönderiyor. Böylece avını tamamen felç ediyor ve ardından hiç zorlanmadan yutuyor.