Batılı Şirketler Kaçıyor: Rusya'da Türk Şirketlerin Son Durumu Ne?

02.03.2022 - 10:27

Rusya'nın Ukrayna'ya açtığı savaşın faturası, savaş olmaktan çıktı; batışa doğru ilerliyor. Bu sabah ülkenin en büyük bankası Sberbank, Avrupa'dan çekildiğini duyurdu.

Putin, Ukrayna topraklarına girdiği geçen haftadan bu güne Batı'nın Moskova'ya uyguladığı ekonomik yaptırımlar kademe kademe arttı. Rusya, uygulanan ekonomik yaptırımlarla giderek dünyadan dışlanan izole bir ülke haline doğru ilerlerken, ülkede faaliyeti bulunan dünyanın önde gelen firmaları faaliyetlerini ve yatırımlarını sonlandırmaya başladı. Türk firmalarda da zarar büyüyor!

Rusya dünyada oyun dışı kaldı!

Dünya'dan Kerim Ülker'in yazısına göre SWIFT sisteminden çıkarılan Rusya’nın yurtdışındaki varlıkları birer birer donduruluyor, el konuluyor. Ülkeyi yönetenler ve Kremlin’e yakın isimlere ait milyarlarca doların yanı sıra Moskova Borsası’nda yaşanan depremlerle birlikte neredeyse 400-500 milyar dolarlık bir kayıp Rusya’nın hanesine yazılıyor.

Sadece ekonomi değil, Rusya, spordan sanata, küresel organizasyonlardan politikaya kadar bir çok alanda oyun dışında bırakılıyor. Rusya deyim yerindeyse işgalin faturasını küresel bir tepkiyle ödüyor. Savaşın cephedeki hali de Putin’in canını sıkmaya devam ediyor. Ukrayna halkının hiç beklemediği mücadelesi ile karşılaşan Putin, işgal ettiği ülkede 5 binden fazla Rus askerinin yanı sıra milyarlarca dolar değerinde savaş uçakları, helikopterler, tanklar kaybetmiş durumda. Putin için sadece dışarıda değil Rusya’da da tepkiler giderek artıyor.

Şirketlerin yaptırımlara ne kadar direnecekleri meçhul!

Kremlin’in Ukrayna’da başlattığı savaşın faturası, içerideki firmaların da zor duruma düşmesiyle kabarmaya devam ediyor. Hava savunmasını kapatarak sıkıntılı sürece doğru adım adım sürüklenen ülkenin en büyük havayolu şirketi Aeroflot, turizm şirketi Intourist gibi Rus şirketlerin de yaptırımlara ne kadar kadar direnebilecekleri meçhul.

Batılı firmalar da yatırımlarını ülkeden çekmeye başladı bile. Rusya’nın en büyük yabancı yatırımcısı olan enerji devi BP, hafta sonu devletin kontrolündeki Rosneft’teki yüzde 20 hissesini elden çıkaracağını ve ülkeyi terk edeceğini açıkladı.

BP ile başlayan sürece İngiliz Shell de katıldı

BP ile başlayan sürece İngiliz Shell de katıldı. İngiliz Shell, Sakhalin-II LNG tesisindeki yüzde 27,5 hissesini, Salym Petroleum Development ve Gydan enerji girişimindeki yüzde 50'şer hissesini elden çıkaracak, Gazprom ve ilgili kuruluşlardaki ortak girişimlerinden ise ayrılacak.

Shell, ayrıca Kuzey Akım 2 doğal gaz boru hattı projesiyle de ilişiğini bitirmeyi planlıyor. Shell'in geçen yıl sonu itibarıyla Rusya'daki mevcut duran varlık değeri 3 milyar dolar seviyesinde bulunurken, bu kararın Gazprom ve diğer kuruluşların değerine zarar vereceği öngörülüyor. Bir başka enerji şirketi Norveçli Equinor da Rusya’daki ortak girişimlerinden çıkma kararı aldı. Dünyanın en büyük varlık fonu olan Norveç varlık fonu ise yaklaşık 2.8 milyar dolar değerindeki Rus varlıklarını elden çıkaracağını açıkladı. Avustralya varlık fonu, Rusya’da işlem gören şirketlerdeki hisselerini azaltmayı planladığını, İngiliz HSBC ise bir çok Rus bankasıyla ilişkilerini sona erdirmeye başladığını açıkladı. Filosunun yaklaşık yüzde 5’ini Rus havayollarına kiralayan dünyanın en büyük uçak kiralayıcı şirketi İrlandalı AerCap Holdings, Rus havayollarına uçak kiralamayı durduracağını açıkladı. Yakın dönemde de ABD firması ExxonMobil, Fransız Total Energies gibi firmaların da bu kervana katılacağı ifade ediliyor.

Peki Türk şirketler bu durumdan nasıl etkilenecek?

Bugün Rusya ile Türkiye arasında ticaret hacmi 35 milyar dolar seviyesinde. Bunun önemli kısmını Rusya’dan sağlanan enerji karşılıyor. Aralarında Koç Holding, Yıldırım Holding, FİBA, Şişecam Grubu, Hayat Kimya, Coşkunöz Holding, Rönesans Holding, ENKA, Zorlu Grubu, Rixos gibi Türk ekonomisinin önde gelen firmalarının arasında bulunduğu yüzlerce Türk firmasının 10 milyar dolardan fazla yatırımı var.

Bu kez durum farklı!

İnşaatta ise şu anda Rusya'da yaklaşık 21 milyar dolar değerinde 150 proje devam ediyor. Rusya’da yatırımı bulunan bir işadamı ile görüştüm.

Sürecin kendilerine doğru yönelebileceğini dile getiriyor. “Batılı şirketler yavaş yavaş çekiliyor. Çekilmenin sebebi sadece savaş tepkisi olmayabilir. İran’da olduğu gibi Rusya’da iş yapan şirketlere yönelik bir tepki verilirse, bu bizlere de yansıyacak. Kredi almamız zor bir hale gelebilir. Uluslararası bir kampanya var ve bunun dışında kalamayabiliriz. Rusya’da geçen yıl işlerimiz iyi gitmişti. __Tesisimizi büyütme kararı almıştık. Bunu şimdilik askıya aldık. Bekleyip göreceğiz ancak işler giderek kötüye gidiyor. Uçak krizinde buradaki şirketlerin bazılarına Rus yönetimi tarafından baskınlar yapılmıştı. Tekstil gibi alanlarda Türk firmaları büyük kayıplar vererek geri dönmüştü. Ancak bu kez durum farklı” diyor.

Rusya'dan para kesildi

Cumhuriyet'te Ali Can Polat da 'Rusya'dan para kesildi' derken şunları iletiyor:

Devam eden savaş ve yaptırımlarla birlikte Türkiye’nin Rusya ile 35 milyar dolar, Ukrayna ile de 7.5 milyar doları bulan ticareti de etkilendi. İş dünyası yaptırımların henüz yeni olması nedeniyle etkilerinin net olarak görülmediğini söylerken ilk etapta, bütün ödemeler durdu.

Ödemelerin yanı sıra Türk firmaların mallarını taşıyan yaklaşık 500 TIR, altı gündür bölgede mahsur kalmış durumda. Uluslararası Nakliyeciler Derneği İcra Kurulu Başkanı Fatih Şener, bekleyen TIR’ların geçiş izin belgesi olmadan Polonya ve Macaristan’a geçebileceğini ancak vize sorunu ile karşı karşıya kaldıklarını belirtti. Şener, “Dışişleri Bakanlığı vize sorununu çözmek için çabalıyor, şu an bir sürü firmanın ürünleri yüklü, teslimatlar yapılamadı” dedi. Bekleyen her TIR’ın günlük zararının 200 Avro olduğunu belirten Şener, “Orada bekleyenler dışında Türkiye’de doldurulmuş bekleyen TIR’lar da var. Ukrayna üzerinden diğer ülkelere geçiş yapıyordu bunlar. Şimdi yapamıyorlar. Biz bu yüzden Rusya ile direkt bir ihracat hattı kurulmasını talep ediyoruz. Devletin bu hat için hemen harekete geçmesi gerekiyor” diye konuştu.

'Döviz kullanamıyorlar. Rublede de kuru tutturamıyoruz'

Rusya ve Ukrayna’ya doğrudan 250 milyon dolar, turizm aracılığıyla ve transfer yoluyla birlikte toplamda 5 milyar dolarlık ihracat yaptıklarını söyleyen Mücevher İhracatçıları Birliği Başkanı Mustafa Kamar ise bütün bu ihracatın durduğunu söyledi. Rusya ile ticarette ruble de kullanamadıklarını söyleyen Kamar, “Döviz kullanamıyorlar. Rublede de kuru tutturamıyoruz. Serbest piyasa ve banka fiyatları çok değişiklik gösteriyor, dolayısıyla şu an ticaretimiz durdu. 8 Mart Kadınlar Günü’nde çok büyük satışlarımız olurdu o bölgeye, net etkiyi o günkü rakamlarda göreceğiz” dedi. Kamar, turizm sezonunun 1 Mayıs’ta başlayacağını hatırlatarak o güne kadar bu kriz çözülmezse Türkiye’nin büyük bir krizle karşı karşıya kalacağını da söyledi.

Savaş bölgedeki bütün ülkeleri krize sokacak!

Rusya ve Ukrayna ile çalışan iş dünyası yol haritası oluşturabilmek için dün bir araya geldi. DEİK Türkiye-Rusya İş Konseyi üyeleri, Rusya’da faaliyet gösteren Türk bankalarının yöneticileri ile bir araya gelip sorunları konuştu. Türkiye’nin en önemli 430 markasını bir araya getiren Birleşmiş Markalar Derneği (BMD) üyeleri de yaşadıkları sorunları konuştu. BMD Başkanı Sinan Öncel, şunları söyledi:

“Savaş o bölgedeki bütün ülkeleri krize sokacak. Şu an Rusya’ya tek ulaşım yolu Gürcistan, o da lojistik maliyetlerimizi artıracak. Ayrıca Rusya’da çatışma olmasa da sabotaj ihtimali sebebiyle AVM’ler kapanıyor. Halk da tedirgin olduğu için kalabalıklara çıkmıyor. Satışlarımız düşüyor” dedi.

Hazır giyim sektörünün iki ülkeye toplamda 1 milyar dolarlık bir ticaret hacmi yarattığını hatırlatan İstanbul Hazır Giyim ve Konfeksiyon İhracatçılar Birliği Yönetim Kurulu üyesi Özkan Karaca ise ödeme akışının durmasıyla firmaların kredilere yöneleceğini söyledi. Ukrayna’da iş yapan bine yakın Türk firmasının bütün işlerinin durduğunu söyleyen Ukrayna-Türkiye İş Konseyi Türkiye Tarafı Başkanı Ruşen Çetin de birçok şirketin kredi ödemeleri bulunduğunu ve faiz riskiyle karşı karşıya olduklarını söyledi. Çetin, “Firmaların bekleyen ödemeleri var, işin bankacılık ayağı var” dedi.