Finansal piyasalar içinde bankalar önemli bir yere sahiptir. Bankalar, fon fazlası olanlardan toplanan kaynakların fon talebi olanlara kredi olarak verilmesine aracılık eden finansal kuruluşlardır.
Bu içeriğimizde banka ve finans dünyasının son 50 yıl içinde yaşadığı değişimi inceleyeceğiz.
O dönemde mallarını çeşitli tehlikelerden korumak isteyen insanlar bunları tapınaklara. Din adamları da kendilerine emanet edilen bu varlıkları atıl tutmayıp, olanlara ödünç vermekteydi. Bu nedenle tarihteki ilk bankaların tapınaklar, ilk bankacıların da din adamları olduğunu söyleyebiliriz. Daha sonraki dönemlerde bu işleri hükümdarlar yerine getirmeye başlamıştır.
Ticaretin ilerlemesi ile beraber; başka yerlerde bulunan alıcılardan tahsilat yapılması, kıymetli madenlerin naklindeki güçlük ve tehlikeler, madenlerin güvenilir yerlerde saklanması, veresiyeyi tercih eden alıcı ile malın bedelini peşin isteyen satıcının aralarının bulunması gibi faktörler, bankacılığın doğmasına etken olmuştur.
Paranın icat edilmesine, denizciliğin, ticaretin gelişmesine paralel olarak bankacılıkta gelişmeye başlamıştır. 1900’lü yılların başlarında modern bankacılık uygulanmaya başlamıştır. Ülkemizde Osmanlı Döneminde Tanzimat’ın ilanı ile yabancı bankalarla başlayan bankacılık Cumhuriyet Döneminde ivme kazanmıştır. Bu kısımda öncelikle Dünya’da bankacılığın hangi aşamalardan geçerek bugünkü konumuna geldiği genel hatlarıyla açıklanacak, sonra da Türkiye’deki söz konusu gelişim belirli dönemler itibariyle ele alınacaktır.
Bu nedenle sarrafları bankerlerin ve bankaların öncüsü olarak nitelendirmek mümkündür. Banka sözcüğü de zaten İtalyanca ‘banco’ sözcüğünde, sarrafların üzerinde işlemlerini gerçekleştirdiği “masa, sıra” sözcüğünden kaynaklanmaktadır. Bu sarraflardan bazıları taahhütlerini yerine getirmeyerek iflas ettikleri zaman halk bunların ‘banco’sunu kırardı. İşte bu nedenle batı dillerinde iflas eden kişilere ‘banco’ kelimesinden gelen ‘bancrupt’ denilmektedir.
1640’ta İngiltere’de kralın tüccarların Londra Kulesinde saklanan altın külçelerine el koyması,tüccarların devlete olan güvenini sarsmış ve tüccarlar bundan böyle altınlarını adlarına ‘goldsmith’ denilen tüccarlara vermeye bunun karşılığında şehadetname almaya başlamışlardır. Bir süre sonra goldsmithler kasalarındaki altınların atıl durduğunu görerek bunlara dayalı olarak borç isteyenlere ‘goldsmithnots’ denilen kendi senetlerini vermeye başlamışlardır. İşte bu senetlerin zamanla piyasadaki alışverişlerde dolaşır olması ilk bankot sistemini oluşturmuştur.
Sanayi devrimi ise bankacılığın hızlı gelişme sürecine girmesine yol açmıştır.
1) Osmanlı imparatorluğu Dönemi (1847-1923),
2) Ulusal Bankalar Dönemi (1923-1933),
3) Kamu Bankaları Dönemi (1933-1945),
4) Özel Bankalar Dönemi (1945-1960),
5) Planlı Dönem (1960-1980),
6) Serbestleşme ve Dışa Açılma Dönemi (1980 ve 2004)
Türkiye ‘de özellikle 1980 sonrası yaşanan serbestleşme sonucunda banka sayıları hızla artış göstermiştir.
Bu durum finans sektöründe kalıcı olmayı hedefleyen bankaları, kaynaklarını en etkin şekilde kullanmaya zorlamaktadır. Bankacılık sektörünün sağlıklı bir yapıya sahip olması ekonominin gelişimi açısından son derece önemlidir. Finansal sistem içerisinde bankacılık sektörünün güçlü olması ekonomik büyümeyi artıracaktır.
Finansal sistemin ağırlıklı kısmını bankacılık sistemi oluşturmaktadır. Bu nedenle bankacılık sektörü finansal sistemde önemli bir yere sahip olması nedeniyle ekonomik kalkınma ve büyüme de kritik rol üstlenmektedir.
Türkiye’de bankacılık sistemin aktif karlılığı ve öz kaynak karlılığının yüksek olduğu görülmektedir.