MANİLA (AA) - Filipinler'deki Bangsamoro Özerk Bölgesi (BARMM) Başbakanı ve Moro İslami Kurtuluş Cephesi (MİKC) lideri Hacı Murat İbrahim, bölgede 3 yıl planlanan geçiş sürecinin 2022'de tamamlanamayacağını belirterek, 'Geçiş dönemini 2025’e kadar uzatmak ve bölgesel seçimleri bu tarihe ertelemek üzere yasama organıyla çalışmaları sürdürüyoruz.' dedi.
Filipinler'in güneyindeki Mindanao bölgesinde 21 Ocak ve 6 Şubat 2019'da yapılan referandumlarda halk, bölgeye kapsamlı özerklik getiren Bangsamoro Organik Yasası'nı (BOL) kabul etmişti.
Filipinler Devlet Başkanı Rodrigo Duterte tarafından Bangsamoro Geçiş Otoritesi'nin başına getirilen Hacı Murat İbrahim, 26 Şubat'ta yönetimi, federal hükümetin bölge valisinden devralmıştı. İbrahim'in geçiş sürecinin tamamlanacağı Haziran 2022'ye kadar bölgeyi yönetmesi kararlaştırılmıştı.
İbrahim, bu süreçte MİKC savaşçılarının silah bırakması, Moro bürokrasisinin tesis edilmesi, BARMM hükümetinin projeleri, 2022 seçimleri ile bölgedeki yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgınına karşı alınan tedbirlere ilişkin AA muhabirine değerlendirmelerde bulundu.
Barış sürecinin siyasi ve normalleşme boyutu olduğuna dikkati çeken İbrahim, 'Siyasi boyutta şimdiye kadar anlaşma şartlarının yüzde 40'ını uygulayabildik. Normalleşmede ise Ortak Normalleşme Komitesi ile yaptığımız çalışmalar sonucu hedeflerimizin yüzde 30'una ulaşabildik.” dedi.
İbrahim, normalleşme kapsamında en zorlu aşamalardan birinin silahlı grupların silahsızlandırılması olduğunu belirterek, 'Önümüzde özel ve düzensiz birliklerin dağıtılması, Bangsamoro'da polis birliklerinin kurulması ve MİKC'nin bazı üst düzey üyelerinin Filipinler güvenlik güçlerine katılması gündemleri var.' şeklinde konuştu.
BARMM'nin 15 bakanlık ve parlamentoda 41'i MİKC tarafından atanan 80 milletvekili ile 'pürüzsüz şekilde' yönetildiğini kaydeden İbrahim, siyaset ve normalleşme süreçlerinin devam ettiğini bildirdi.
- 3 yıllık geçiş süreci yetersiz
İbrahim, 'Siyasi süreç pürüzsüzce ilerliyor. Normalleşme konusunda ise silahlı kuvvetlerin devreden çıkarılması sürüyor. Şimdiye dek MİKC'nin 13 bin 500 mücahidi silah bıraktı, hedefimiz 40 bin.' dedi.
Silahsızlandırma sürecinde henüz ilk aşamayı tamamladıklarını, ikinci ve üçüncü aşamanın bir yıl içinde tamamlanmasının zor olduğunu kaydeden İbrahim, bu fazlarda 28 bin savaşçının silah bırakacağını söyledi.
İbrahim, barış sürecinin başında geçiş döneminin 3 sene olarak planlandığını, ancak MİKC'nin bu sürecin en az 6 yıl olması gerektiğini savunduğunu anımsattı.
İbrahim, 'Dünyada benzeri vakaların yaşandığı yerlerde siyasi barış sürecinin uygulanması 6 ila 10 yılı buluyor. Buna karşın biz şartlara razı olarak 3 yıllık geçiş sürecini kabul ettik. Bir yılı aşkın faaliyetlerimize baktığımız zaman, anlaşmanın uygulanmasının 2022'ye kadar tamamlanamayacağını görüyoruz.' dedi.
İbrahim, anlaşma kapsamında Filipinler hükümetinin, sosyal ve ekonomik yardım kapsamında MİKC savaşçılarının her birine 1 milyon Filipin peso (20 bin 800 dolar) değerinde nakit ve sosyal yardım sağlayacağını söyledi.
Yardımların konut, eğitim, geçim, burs gibi sosyal ve maddi destek paketlerini kapsadığını kaydeden İbrahim, 'Halihazırda silah bırakanlar, şimdilik nakit 100 bin Filipin pesosu teslim aldı. Diğer yardım paketlerinin de ulaşması konusuyla da ilgileniyoruz.' ifadesini kullandı.
- 'Duterte de sürenin uzatılması gerektiğine kanaat getirdi'
İbrahim, geçiş sürecinin uzatılması için Devlet Başkanı Duterte ile görüşmelerde bulunduklarına dikkati çekerek, 'Duterte da sürenin uzatılması gerektiğine ve mevcut sürenin çok kısa olduğuna kanaat getirdi. Bu konuda tek yetkinin yürütmede olmadığını, yasama organının da onayının alınması gerektiğini söyledi. An itibarıyla geçiş dönemini 2025'e kadar uzatmak ve bölgesel seçimleri bu tarihe ertelemek üzere yasama organıyla çalışmaları sürdürüyoruz.' dedi.
Geçiş hükümeti süresinin uzatılması için şimdiye kadar parlamentoda 5, senatoda 2 önerge verildiğini aktaran İbrahim, en kısa zamanda bu talebin yasama ve yürütme organlarından geçmesini umduklarını söyledi.
- 'Yasama organının yüzde 90'ı geçiş süresinin uzatılmasını destekliyor'
İbrahim, 'Bu uzatmayla sadece BARMM geçiş hükümetinin seçimleri 2025'e ertelenecek. Bölgedeki yerel idarelerin seçimi 2022'de yapılacak.' diye konuştu.
Merkezi hükümetin bu konuda BARMM'ye anlayış göstereceğini umduğunu belirten İbrahim, 'Gözlemlediğimiz kadarıyla yasama organının yüzde 90'ı, geçiş hükümetinin süresinin uzatılmasından yana.' dedi.
- Yeni bütçe ve Kovid-19 önlemleri
Geçen 2 yıl zarfında BARMM hükümetinin projelerine değinen İbrahim, hükümet bütçelerinin önceki yönetimden kalan bir bütçe olması nedeniyle yetersiz kaldığını belirterek, şöyle devam etti:
'BARMM iç kalkınma planının geçen yıl onaylanmasıyla, kendi programlarını uygulamaya başladık. 2020'den beri, başlıca odaklandığımız 4 alan sırayla eğitim, sağlık sistemi, sosyal hizmetler ile stratejik altyapı. Yeni hükümet olarak kendi bürokrasimizi yavaş yavaş işe aldık. En başta internette 4 binden fazla iş ilanı açtık. 300 bin başvuru aldık. Şu an işe alım süreçlerinin yüzde 70'i tamamlandı ve devam ediyor. Parlamento göreve başladı. Şimdiye dek 13 yasa geçti.'
Parlamentodan BARMM 2021 bütçesinin geçtiğini kaydeden İbrahim, 'Bürokrasiyi inşa ettik, salgına karşı kapsamlı hizmetleri halka sunduk. Bazı zorlu işlerimiz var. İlki, devrimci mücahitlerin dönüştürülmesi. Daha önce çoğumuz bu alanda yer almadık. Duruma adapte olmak zorundayız. Nasıl hükümet edileceğini ve hükümetin nasıl yürütüleceğini hızlıca öğrenmeliyiz. Bürokrasi inşasına odaklanmalıyız.' diye konuştu.
Süreçleri yönetirken Kovid-19 salgınının birçok projeyi etkilediğine dikkati çeken İbrahim, salgına karşı BARMM olarak sağlık çalışanlarına ekipman desteği verildiğini, hastanelerin yenilendiğini, bölgede tecrit noktaları kurulduğunu ve halka gıda desteği ulaştırıldığını vurguladı.
- Türk hükümeti ve halkına şükranlarımızı sunuyoruz
Türkiye başta olmak üzere uluslararası camianın barış sürecine önemli katkılar yaptığını söyleyen İbrahim, 'Türk sivil toplum kuruluşu ve devlet kurumu temsilcileri, bize yardımlarını sürdürüyor. Türk hükümeti ve halkına, Bangsamoro halkının mücadelesine verdikleri destek için derin şükranlarımızı sunuyoruz. Başından bu yana Türkiye, barış sürecinin her aşamasında aktif yer aldı.' ifadesini kullandı.
Çok sayıda Türk üniversitesinin, hükümetin inisiyatifiyle Bangsamorolu öğrencilere burs verdiğini hatırlatan İbrahim, halihazırda çok sayıda öğrencinin Türk üniversitelerinden mezun olarak ülkelerine döndüğünü belirtti.