Birçok insanın ilkbahar ve yaz mevsimlerine burunları dolar, gözleri kızarır ve kaşınmaya başlar. Dahası, hapşırmaya başlarlar ve tüm bunlar gerçekten çok can sıkıcı olabilir. Tüm bu sinir bozucu şeylerin sebebi polendir… Gelin, polenleri beraber daha yakından tanıyalım!
Yani tohumların ve meyvelerin oluşumundan sorumlu olduğu kadar sinir bozucu alerji semptomlarından da sorumludur. Hazırsanız, polenler hakkında mutlaka öğrenmeniz gereken ve sizi şaşırtacak 12 gerçeğe geçelim!
Polen iki terimli sınıflandırma sisteminin mucidi, biyolog Carolus Linnaeus tarafından 1760 yılından beri botanik terim olarak kullanılıyor. Çiçeklerin döllenmesi için baş unsur olarak anılan polen, ince, toz halinde sarımsı taneler veya tozlar olarak tanımlanıyor.
Kısa bir süre önce Rus paleontologlar tillyardembiids olarak bilinen milyonlarca yıl önce yaşamış böceklerin fosil kalıntılarını buldular. Yaklaşık 250-540 milyon yıl öncesine ait Paleozoik Çağ’dan kalma bu tohum üreten ama çiçek açmayan böcekler, polenle kaplı bulundu. Böylece bilinen en eski polen kaplı böceklerden en az 120 milyon yıl önce de polenlerin var olduğunu anlaşıldı.
Polenler sarı dışında mor, beyaz ve kahverengi gibi birçok farklı renkte daha olabiliyor. Polen üretimi tamamen bitki türlerine göre değişiyor. Örneğin arılar kırmızı rengi göremediği, arıları çeken bitkiler sarı renkte polen üretiyor. Kırmızı renge çekilen kuşlar ve kelebeklerin konacağı bitkiler ise kırmızı polen üretiyor!
Genelde, çiçekli bitkiler çok fazla polen ürettikleri için bu bitkilerin daha çok alerjik reaksiyona sebep olduğu düşünülür. Ama aslında çiçekli bitkilerin çoğu poleni rüzgâr yoluyla değil böcekler ve kuşlar yoluyla aktardığından yoğun alerjik reaksiyonların sebebi onlar değil. Aksine, meşe, çam, karaağaç gibi bitkiler poleni havaya salarak aktarıyor ve alerjilerin asıl sorumlusu onlar!
Bitkiler, türlerine göre tozlaşma ya da polenleşme denilen döllenme sürecinde polenleri kendilerine çekmek farklı özelliklere sahip. Örneğin beyaz veya açık renkli çiçekler, gece böceklerinin onları karanlıkta daha kolay görebilmesi için bu renge sahip. Aynı şekilde, yapısı daha alçak bitkilerse karıncalar gibi uçamayan böceklerin onlara ulaşabilmesi için bu uzunlukta. Dahası, bazı bitkiler özellikle böceklerin dişilerine benzeyen çiçeklere sahip, bazılarıysa sırf sinekleri çekmek için çürümüş çiçek kokusu bile üretebiliyor!
Hem erkek hem de dişi kısımlara sahip çiçeklerde hem kendi kendine tozlaşma hem de çapraz tozlaşma meydana gelebiliyor. Kendi kendine tozlaşmada, sperm hücreleri aynı bitkinin dişi kısmından gelen yumurta ile birleşiyor. Çapraz tozlaşmada ise polen bir bitkinin erkek kısmından, genetik olarak benzer başka bir bitkinin dişi kısmına aktarılabiliyor. Yani polenler, tozlaşma türüne göre yeni bitki türleri gelişmesine yardımcı oluyor ve bitkilerin uyum yeteneğini artırıyor.
Yanlış duymadınız, bu görülmesi zor minik şeyler bitkinin dışı kısmının yumurtalığına inmek için bir polen tüpü oluşturuyorlar. Tünelde yolculukları genellikle iki gün kadar sürüyor ama bazı sperm hücrelerinin yumurtalığa ulaşması aylar da alabiliyor.
Gametofit, bitkilerin yaşam döngüsündeki cinsel evreye verilen isim. Bitkilerin gametofitini üreten şeyse polende bulunan sperm. Bu durumda da polenler sadece vejetatif hücreler olarak bilinen üreme sağlayamayan hücrelerden değil, aynı zamanda üremeyi sağlayan üretici hücreyi de içeriyor!
“Polene alerjim var” cümlesini eminiz ki birçok yakınınızdan veya arkadaşınızdan duymuşsunuzdur. Halk arasında bahar nezlesi olarak da adlandırılan bu durum, sıradan nezlelerden daha gıcık olabilir çünkü sürekli gözünüz kaşınır, burnunuz doludur ve akar, hapşırmaya başlarsınız ve doğal olarak başınız ağrır. Baharda insanların gözlük takmasının sebebi de budur genelde. İşin ilginci bahar nezlesi, sadece her beş insandan biri değil, kedi ve köpeklerde bile görülebiliyor.
“Yok artık!”dediğinizi duyar gibiyiz ama polenler, adli tıp çalışanlarının bir kişinin veya nesnenin daha önce nerede olduğunu belirlemek için bile kullanılıyor. Hatta bazen kurşunları takip edilebilir hale getirmek için kurşunların içine polen bile ekleniyor!
Bira, şarap ve diğer alkollü içecekler, alerji semptomlarını tetikleyen, histamin adlı bir kimyasal içeriyor. Özellikle alerjinizi yoğun bir şekilde hissettiğiniz günlerde veya saatlerde alkol tüketmemek semptomlarınızın daha hafif geçmesine ve onlardan daha hızlı kurtulmanıza yardımcı oluyor!
Uluslararası Çocuk Sağlığı ve İnsani Gelişme Dergisi’nde yayınlanan bir makaleye göre, yüksek polen seviyesi, bipolar, anksiyete, depresyon gibi kendini tekrarlayan duygu durum bozukluklarına sahip kişilerin duyduğu kaygı düzeylerini ciddi oranda etkiliyor.