Nerden başlasak bilemediğimiz bir sohbet yaptık ünlü ekonomist Atilla Yeşilada nam-ı diğer FÖŞ ile. Merkez Bankası'ndan faiz ile başladık, seçim, ekonomi derken yine Merkez Bankası dolar ile bitirdik. Faiz kararı ne olur? Dolar nereye gider? Seçim ne zaman? Ekonomi nasıl düzelir? Hepsini konuştuk.
Şirketlere danışmanlık hizmeti veren tecrübeli isim, babacan tavrıyla anlatıyor. Ne sorarsanız derin derin cevabını alıyorsunuz. Dinlerken bilgi birikimine, objektifliğine özenmemek elde değil. Ekonominin İlber Ortaylı'sı Atilla Yeşilada ile sohbetimize buyurun 👇
'Türkiye'de kural kaide kalmayan bir ortam oldu' artık dedi ve şöyle devam etti:
Enflasyon olmuş yüzde 70, faiz yüzde 14'te. 56 puan mı artıracaksın? Yapamazsın. En fazla çok durumu düzeltmek istiyorsan 5-10 puan bir artırım yaparsın, gerisi de gelecek diye inandırıcı olmalısın. Seçime kalmış normal şartlarda 1 yıl. Para politikasını sıkılaştırsan, ekonomi durgunluğa girecek. Vatandaş acı çekecek. Bunu kimse seçmez.
Artık ekonomi yönetimi 'daha fazla saçmalamamak' adına hareket etmeli. 12 ay sonra seçim varsa, basit hesaplamalarla kasada da 30 milyar dolar gibi bir para kaldıysa satış bırakıldı. 14,50-15,50 arasında kontrollü bir salınım vardı ama artık buradan sonra olay kontrolden çıktı. Enflasyon korumalı falan kurtarmaz artık durumu. Muhtemelen o yüzden de çıkarmadılar. Doları tutmak için bu saatten sonra çıkacak tek şey dövize endeksli tahvil olur. 1 yıl vadeyle yüzde 3-4 dolar getirisi olan bir ürün çıkarılır. Berat Albayrak döneminde vardı. Bu saatten sonra tek çıkar yol kaldı; kambiyo rejimi. Kimsenin parasına el koymak değil ama kontrol etmek. Paran burada kardeşim ama çekemezsin ya da şu limitle çekebilirsin. Serbest piyasa öyle bir şeydir ki para parmaklarının arasından anında kayar gider. o yüzden atlar hazır ahırdayken, içerde tutman gerekir.
Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati göreve ilk geldiği günlerde iş dünyası ile yaptığı bir toplantıda böyle bir ürünün adı geçmiş ama sonra bir gelişme olmamıştı.
Buna saplantı da diyebiliriz. Bu ideolojik bir durum. Faiz ve din ilişkisi olduğu söyleniyor. Ben de çok düşündüm arkasında başka bir neden olabilir mi? Bu kime yarıyor? Hangi kesimin işine geliyor? Bulamadım. Gerçeklerden kopmak olarak görüyorum.
Bir kere seçimi Millet İttifakının kazanacağını kesin görüyorum. Anketler bunu söylüyor. Ekonomide 2 sorun var. Biri 20 yıllık yönetimin getirdiği bünyede hasar, diğeri de inat hasarı. Doktor yüksek tansiyonunun var diyor ama biz tuz yemeye devam ediyoruz. Tuzu kesersen zaten bünye yüzde 50 toparlar. Ben şaşırıyorum kimse 6 partinin 28 Şubat deklarasyonunu okumamış. Ekonomi planı yok diyor. Nasıl yok? 3 madde var. Biri Merkez Bankası bağımsız olacak diyorlar. İkincisi kamu ihaleleri Avrupa Birliği normlarına geçecek ki bu tasarrufu halka dağıtırsınız. Üçüncü ve son da Adalet Bakanlığı, Müsteşarlık HSK'dan çekilecek.
Berat Albayrak döneminde bu ülkeden 70 milyar dolar yabancı para çıkmış. Bunları geri getirmek zor değil. İlk günlerde doğru şeyler yaptığını görsünler 20-25 milyar doları bile geri gelse dünya değişir. Millet neden döviz tutuyor? Kendini korumak için. Dolar satışı olur, enflasyon geriler. Merkez Bankası'nın başına aklı selim biri gelirse de düzelme sürer. En kötü çıkamadın işin içinden IMF'yi çağırırsın. Halk IMF'den korkmaz, yeter ki işler yoluna girsin. 1 sene düzgün işler yap, halka da döner dersin ki şimdi birlikte fedakarlık yapacağız. Enflasyonun yüzde 50'si evet beklentidir. Beklentiyi düzeltirsin ilk etapta.
Türkiye'nin bir avantajı var. Hafızası! Biz 2002-2013 yılları arasını hatırlıyoruz. Neler yapabileceğimizi gördük. Potansiyelimizi biliyoruz. Türkiye'de istersen yaparsın, ama bunu Uganda'da, Libya'da, Irak'ta yapamazsın. Şimdi siyasetteki bir çok insan eleştiriliyor. Yok eskiden şuymuş, buymuş. Bakın 70'lerde ikisi de rahmetli Demirel ve Ecevit bu ülkede yapılan şeylerden sorumluydu, ülkeyi iç savaşın eşiğine getirdiler. Sonra yaptıkları ile onlar kendilerini affettirdi. Her insanın affedilme kredisi vardır. Ne yaptığına bakarsınız.
Bakınca seçim öncesi bakayaya bedelli, öğrenci affı, cezaevi izinleri derken, ben de dedim ki seçim kesin geliyor. Zaten 2023 Haziran'a bu ülkenin bu halde erişmesi zor. Ama bir baktım kur patladı! Dolar bu haldeyken seçime gitmek mümkün değil. Bu ülkede ekonomi denince sokaktaki adam neye bakıyor? Dolara! O yüzden Merkez Bankası ve Beştepe büyük bir kararın eşiğinde olduğunu düşünüyorum. Kavcıoğlu, neyin ne olduğunu bilmeyen biri değil. Muhtemelen yol haritası için çıkacak karar bekleniyor. Dolarda istikrar yoksa seçim de yok.
Üzgünüm ama kendisi abartılıyor gözümde. Ne dediyse tersi çıkıyor. Onu dinleyip ev almayanlar belki de asla ev alamayacak.
Liyakatsizlik, otokrasi, vurgun ve sömürücü ekonomik kurumların olduğu bir yerde ekonomi falan düzelmez. Anca balon projeler, ibadet etkinlikleri, sözde bulunan rezervler ve kasıtlı çıkartılan diplomatik krizlerle gündem meşgul edilir. Müjde diye verilip sadece sermaye sahiplerinin faydalanacağı, -ayda 30 bin TL taksitle konut gibi- halkın tabanı ile ilgisi olmayan açıklamalarla final yapılır.
biz neleri bekliyorduk hacı ama olmuyor ölmüyorlar