Ateşten Gömlek, 1922 yılında yayımlanan ve Kurtuluş Savaşı yıllarını anlatan ilk romandır. Üzerinden 100 yıl geçmiş olmasına rağmen hala okurların okuma listelerinde yer alan Ateşten Gömlek, tarihimize ışık tutan nadide eserlerden birisidir. Peki Ateşten Gömlek konusu nedir, yazarı ve karakterleri kimdir?
Gelin Ateşten Gömlek kitabını inceleyelim...
Ateşten Gömlek, Kurtuluş Savaşı yıllarını konu edinen bir romandır. Romanın baş karakteri Ayşe, İzmir işgalinde kocasını ve çocuğunu kaybeder. İstanbul'a, abisinin arkadaşı Peyami'nin yanına gelir. Ayşe ve Peyami, Anadolu'ya geçerek Kuvay-i Milliye'ye hizmet etmeye karar verirler.
İhsan, Peyami ve Ayşe Anadolu'ya gider. Ayşe, Eskişehir'de hemşire olarak görev alır. Peyami ise çevirici olarak çalışmaya başlar. Ayşe'nin güzelliği ise hem Peyami'yi hem de İhsan'ı etkiler.
İhsan, Ayşe'ye evlenme teklif eder. Peyami ise hislerini hiçbir zaman Ayşe'ye açamaz. Ayşe, İhsan'a cevabını ancak İzmir alındıktan sonra verebileceğini söyler. 'Ateşten Gömlek' olarak adlandırılan bu aşk, hem İhsan'a hem de Piyami'ye büyük bir dert olacaktır.
Kitabın sonunda İhsan ve Ayşe cephede savaşırken ölürler. Peyami ise savaş gazisi olmuştur. Peyami, Kurtuluş Savaşı anılarını yazmaya başlar. Fakat Peyami de girdiği ameliyattan sağ çıkamaz.
Ayşe: Romanın baş karakteridir. İzmir işgalinde kocasını ve çocuklarını kaybeder. Ailesini kaybeden Ayşe, ilk olarak akrabası Peyami'nin yanına, oradan da Milli Mücadele'ye destek vermek için Anadolu'ya gider. Ayşe, büyük bir aşkın ortasında kalacaktır. Kurtuluş Savaşı'nın kahraman kadın karakterlerinden birisidir.
Cemal: Ayşe’nin abisidir. Milli Mücadele'nin önemli subaylarından birisidir.
Peyami: Ayşe'nin abisi Cemal’in arkadaşıdır. İstanbul'da yaşar. Milli Mücadele'ye destek vermek için savaşa giden bir subaydır. Zamanla Ayşe'ye aşık olur. Fakat duygularını Ayşe'ye açamaz. Milli Mücadele sırasında kafasına bir kurşun alır. Gazi olur, ameliyata girer. Fakat ameliyattan sağ çıkmaz.
İhsan: Peyami’nin arkadaşıdır. Üç arkadaş birlikte Anadolu'ya gider. Fakat İhsan da zamanla Ayşe'ye aşık our. Ayşe'ye evlilik teklif eder fakat bir cevap alamaz.
Kezban: Ailesi İzmir'de, Yunanlılar tarafından öldürülen genç bir kızdır. İhsan’a âşıktır ve onu takip ederek Milli Mücadele’ye katılır.
Mehmet Çavuş: Kezban’a âşıktır. Kezban için Kuvayi Milliye’ye katılır. Fakat Kezban, İhsan'a aşık olduğu için kabul etmez.
Halide Edip Adıvar, Kurtuluş Savaşı'nda Atatürk'ün bizzat yanında yer almış ve olaylara birinci elden tanıklık etmiştir. Savaş yıllarında kaleme aldığı bu eser, 1922 yılında yayımlanmıştır. Bu özelliği ile o yılları anlatan ilk roman olma özelliğine de sahiptir.
Ateşten Gömlek'de Kurtuluş Savaşı'nda yaşanan olaylar, ilk olarak Müttefik Devletlerin işgali, daha sonra Anadolu'da başlayan Kuvva-yi Millliye süreci ve düzenli orduya geçiş aşamaları, sırasıyla okuyucuya aktarılmıştır. İyi bir gözlemci olan Adıvar, Anadolu'nun halini tüm gerçekliğiyle yansıtmayı başarmıştır.
Ateşten Gömlek romanı, Peyami'nin hatıra defterine yazdıklarından aktarılmıştır. Bir subay olan Peyami, aynı zamanda Ayşe'ye aşık olmuştur. Bu sayede romanda kahramanların iç dünyasına da ayna tutulur.
Ateşten Gömlek filminin senaristliğini ve yönetmenliğini Muhsin Ertuğrul yapmıştır. Ateşten Gömlek isminin ortaya çıkış hikayesi ise farklı bir edebiyatçımıza dayanır:
Yakup Kadri Karaosmanoğlu, esasında Ateşten Gömlek ismini kendi eseri için düşünmüştür. Adıvar ise bu isimden çok etkilenmiştir. Üstelik Anadolu'da sürülen hayata çok uygun bir isim olduğunu düşünür. Bu istekle Yakup Kadri Karaosmanoğlu'ndan izin istemek üzere bir mektup yazar.
Ateşten Gömlek romanı da bu mektupla başlamaktır.