Türkiye Cumhuriyeti'nin 100. yaşını kutlamasına artık saatler kaldı.
Cumhuriyet'in ilan edilme süreci ise genellikle kutlamaların gölgesinde kaldığı için çok iyi bilinmiyor.
Atatürk'ün 'Efendiler, yarın Cumhuriyeti ilan edeceğiz' sözü yaygın olarak paylaşılsa da, bu süreçte yaşanan hükümet krizi ve Cumhuriyet'in ilanına nasıl karar verildiği yeteri kadar anlatılmıyor.
Bu içeriğimizde, Türkiye Devleti'nin bir Cumhuriyet olarak ilan edilmesini adım adım yeniden yaşayacağız.
9 Eylül 1922'de İzmir'e giren Türkiye Büyük Millet Meclisi Orduları savaşın silahlı safhasını büyük ölçüde tamamladı.
Lakin bu bir son değil yeni bir başlangıçtı. Zira şimdi sırada Osmanlı Devleti'nin tasfiyesi Anadolu'da kurulacak yeni devletin kimliğinin netleşmesi vardı.
1923 Temmuz'unda Lozan Antlaşması ile Anadolu'da kurulacak yeni devlet tüm dünya tarafından kabul edildi. Peki devletin rejimi ne olacaktı?
Savaş bitmiş, barış antlaşması imzalanmış, artık yeni devletin doğal bir düzende ilerleme zamanı gelmişti.
Bununla birlikte ülke hala savaş günlerinde olduğu gibi Meclis'in olağanüstü kararları ile yönetiliyordu. Bu da sistemsel olarak bir yönetim krizini doğuruyordu.
Meclis hükümeti sisteminde her bakan, ayrı ayrı Meclis tarafından seçildiği için uyumsuz bir yönetim kabine oluşuyor, üstelik bakanların seçimi esnasında Meclis'te sert tartışmalar çıkıyordu.
Bu durum sistemi kilitleyecek noktaya gelmişti.
Kurtuluş Savaşı'nda önemli görevler almış bazı generaller, devlet mekanizmasında askeri kimlikleri ile yetkili olmak istiyorlardı. Bu durum ülkeyi askerler tarafından yönetilen bir rejimin içine sokabilirdi.
Meclis Başkanı Mustafa Kemal Paşa, bu durumdan da endişe ediyordu.
Eğer ülkenin temelleri sağlam bir rejime oturmazsa savaş meydanında elde edilen zafer boşa gidebilirdi.
Konuyu kökünden çözmek için 28 Ekim akşamı Çankaya köşkünde bir yemek organize etti.
Yemeğin arından İsmet Paşa ile birlikte sabaha kadar çalışan Mustafa Kemal Paşa, Cumhuriyet'in ilanı için gerekli kanun maddesini hazırladılar.
29 Ekim sabahı, Meclis'in yeni hükümeti kurma çalışmaları da sonuçsuz kaldı.
Bunun üzerine Mustafa Kemal Paşa inisiyatifi eline aldı ve kürsüye çıkarak bu sorunun ancak Cumhuriyet'in ilanı ile çözüleceğini anlattı.
Eğer Cumhuriyet rejimi tesis edilirse Meclis'in rahatlayacağını ve tüm bakanlar için ayrı ayrı oylamanın yapılmayacağını söyledi.
Türkiye Devleti'nin Cumhuriyet olarak kabul edilmesi üzerine hazırlanan kanun Meclis'te okutuldu. Maddeler okutulurken ve henüz oylama yapılamadan heyecanlarına mani olamayan vekiller 'yaşasın cumhuriyet' diye bağırdılar.
Teklif Meclis'in coşkun tezahüratları arasında kabul edildi.
Türkiye Devleti artık bir Cumhuriyet'ti.
Cumhuriyet'in ilanının ardından Cumhurbaşkanlığı seçimi yapıldı.
Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı Gazi Mustafa Kemal, 158 üyenin tamamının oyunu olarak Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk Cumhurbaşkanı seçildi.
Cumhurbaşkanı sıfatıyla ilk kez kürsüye çıkan Mustafa Kemal Paşa, 'Türkiye Cumhuriyeti mesut, muvaffak ve muzaffer olacaktır' dedi.
Atatürk, yine aynı gün yaptığı konuşmada elde edilen bu yüksek rejimin, yıllardır verilen savaş ve mücadelenin sonucu olduğunu söyledi.
Artık savaş bitmiş, savaş meclisi ise olağanüstü yetkilerini artık düzenli bir sistemde görev yapacak kabineye teslim etmiş oldu.
Tüm bu sürecin sonunda Türkiye Cumhuriyeti'nin kurulmasının üstünden ise 99 yıl 364 gün geçti.
Mustafa Kemal Paşaya; Fazla Arza çıkaranda olmamış çünkü Cumhuriyet kurulunca kadar zaten Osmanlı'nın izlediği Boş Politikalar yüzünden her Cephede Milletin Anası Ağladı ve buyüzden Cumhuriyet; Atatürk gibi Kararlı bir Liderin Öncülüğünde fazla Arza Çıkmadan kuruldu, yani benim anladığım durum bu yani.
Saygıyla, minnetle….