Istanbul'a en eski dönemlerinde Byzantion deniliyordu. Osmanlı zamanında şehre 'Der-Saadet', 'Asitane' gibi ünvanlar verildi. Buranın Tükler'in eline geçmesine rağmen hala Konstantin’in Şehri anlamına gelen Konstantinople demeye devam ettiler. Hatta bu topraklarda yaşayan bazı ileri gelenler bu ismi kullanmaya devam ediyordu. Halk; ise İslambol diyordu.
Atatürk ise şehrin adını İstanbul olarak değiştirdi ve 28 Mart 1930'dan itibaren 'İstanbul' ismiyle gelmeyen mektupların kabul edilmeyeceğini net bir şekilde bildirdi.
“Biz yabancılar, bu eski şehir için Costantinople adını kullanmaya o kadar dilimizi alıştırmışız ki şimdi 'İstanbul' demekte hayli güçlük çekeriz. Ama 1929 yılının Ocak ayından beri bu şehrin resmi adı artık İstanbul’dur ve Costantinople yazılarak gönderilecek mektupların Türk posta idarecileri tarafından geri gönderilmesi ihtimali her zaman vardır…
3 Ocak 1929’da Türkiye’nin posta telgraf ve telefon genel müdürü, merkezi İsviçre’nin Bern şehrinde bulunan Uluslararası Posta, Telgraf ve Telefon Teşkilatı’na bir mektup yazarak bundan sonra 'Constantinople' yerine 'İstanbul' adının kullanılması gerektiğini resmen bildirmiştir.”
Vatandaşlarım!
Sekiz sene evvel, mustarip, ağlayan İstanbul'dan kalbim sızlayarak çıktım. Teşyi edenim (uğurlayanım) yoktu. Sekiz sene sonra, kalbim müsterih olarak, gülen ve güzellemen İstanbul'a geldim, iki büyük cihanın birleştiği noktada, Türk vatanının ziyneti, Türk tarihinin serveti, Türk milletinin gözbebeği İstanbul, bütün vatandaşların kalbinde yeri olan bir şehirdir.
Sekiz sene, heyet-i içtimaiyemizin (toplumumuzun) yeni girdiği devrin tarihi, içine aldığı ihtilâllerin, inkılâpların neticeleriyle doludur.
Aziz İstanbul halkına, sekiz sene evvelki kadar, içinde yedi evliya kuvvetinde bir heyula (hayalet) tasavvur ettirilmek istenen bu sarayın içinde konuşuyorum.
Atatürk Adana’dan 13 Kasım 1918 günü öğle saatlerinde trenle İstanbul’a geldikten sonra, Haydarpaşa Garı’ndan bindiği ‘Kartal’ istim botuyla Galata’ya doğru giderken, 55 parçalık işgal donanmasının arasından geçer... Bu geçiş sırasında yaveri Cevad Abbas’ın ağladığını gören Mustafa Kemal’in büyük kararlılıkla söylediği “Geldikleri gibi giderler” sözü, Kurtuluş Savaşı’nın ilk işaret fişeğini ateşler.