Bazı Türk lehçelerinde 'Kumay', Anadolu Türkçesi’nde ise 'Huma' ya da 'Hümâ' olarak bilinen bu mitolojik kuş, Türk inançları ve kültüründe büyük bir yer tutuyor. Efsanelere göre aklın ve gözün ulaşamayacağı kadar yükseklerde yaşayan Hümâ, aynı zamanda devletin ve talihin sembolü olarak bilinir.
Peki, bu efsanevi kuşun gizemi nedir?
Hümâ, İslamiyet öncesi Türk inançlarında hayat ağacı ve hayat suyu ile birlikte önemli bir motif olarak öne çıkar; dişi tanrı Umay'la benzerlikleri dikkat çeker. Eski Türk mitolojisinde Hüma'nın mekânı, sonsuz bir genişlikte ve gözle görülemeyecek kadar yüksekte betimlendi. Bu figür, özellikle Çepni Türkleri ve Oğuz Kağan’ın eşi tarafından kutsal sayılır.
Orta Asya Türkleri arasında iyi cins av kuşlarına da 'kumay' denilmesi, Hümâ'nın gücünü ve asaleti simgeler. Ayrıca Roma ve diğer kültürlerdeki avcı kuşların güç sembolü olmasıyla benzer özellikler gösterir.
Hümâ kuşunun yere 40 arşından daha yakınlaşmadığı ve gölgesinin düştüğü kişiye büyük bir talih ve güç getirdiği söylenir. Efsaneye göre, bu kişi ya bir hükümdar olur ya da son derece zengin bir yaşam sürer. Hümâ kuşu asla yakalanamaz; onun havada yumurtladığı, ayaklarının olmadığı ve tehlike anında yavrularını kanatlarıyla koruduğuna inanılır.
Yunus Emre’nin şiirlerinden halk türkülerine kadar birçok eserde, Hüma kuşu güzellik ve yüceliğin sembolü olarak betimlenmiştir.
“Ne erenler gelip geçti / Bular yurdu kaldı göçtü / Pervâz urup Hakk’a uçtu / Hümâ kuşudur kaz değil”
Karacaoğlan’dan Âşık Ömer’e kadar birçok şair, sevgililerini Hümâ kuşuna benzeterek yüceltmiştir: “Gökte melek, yerde hüma yavrusu” diyerek sevgilinin güzelliğini dile getirirler. Erzurum yöresine ait ünlü türküde de Hümâ’nın yükseklerden seslendiği anlatılır.
Belki bir gün, gölgesi üzerinize düşer ve siz de Hümâ'nın sağladığı bereketle dolup taşarsınız. Unutmayın, her yükseklik, yeni bir umudu da beraberinde getirir!