Aşk… Yüzyıllardır şairlerin, filozofların ve bilim insanlarının dilinde. Kimine göre gökyüzünde kanat çırpmak kadar hafifletici, kimine göre görünmez zincirlerin en parlak hali. Belki de bu yüzden hep aynı soruyu soruyoruz: Aşk özgürlük mü, yoksa tutsaklık mı?
Buluşmaya giderken ellerin titriyor, sözcükler boğazında düğümleniyor. Aslında bu sadece romantik bir heyecan değil; beynin dopamin ve oksitosinle dolup taşmasından kaynaklanıyor.
Bilimsel araştırmalara göre aşk tek bir duygu değil; bir motivasyon sistemi.
Romantik bağlanma: Yakınlık, güven ve duygusal ihtiyaçların karşılanması.
Tutkulu çekim: O yoğun enerji, gözünü ondan ayıramama hali.
Biyolojik süreç: Beynin ödül mekanizmalarının çalışması, dopamin ve oksitosin salgısı.
Freud’a göre aşk, çocuklukta ilk sevgi figürleriyle kurulan bağların yetişkinlikte yeniden sahnelenmesidir. Yani âşık olduğumuzda sadece karşımızdaki kişiye değil, geçmişteki ilk sevgi deneyimlerimize de bağlanırız. Kernberg ise aşkın içinde sevgi kadar yıkıcı potansiyelin de olduğunu söyler. Ona göre aşk, idealize etme ve hayal kırıklığının sürekli gidip geldiği bir süreçtir. Bu yüzden aşk, özgürleştirebildiği kadar, tutsak edici de olabilir.
Aşkın ilk zamanlarında sabaha kadar mesajlaşıp ertesi gün işe uykusuz gittiğini hatırlıyor musun? Kalbin hızlı çarpıyor, iştahın kaçıyor, sürekli tetiktesin. Aslında bunların nedeni sempatik sinir sisteminin devreye girmesi.
Beden, aşkı tıpkı stres gibi yaşıyor:
Kalp atışı hızlanıyor,
El ve ayak terliyor,
Uyku bozuluyor,
Konsantrasyon düşüyor.
İlk günlerde tatlı gelen bu durum, uzun sürdüğünde yorucu oluyor. Aşk bir rollercoaster gibi: Önce hızla yukarı çıkarıyor, rüzgâr yüzünü okşuyor, sonra bir anda aşağıya bıraktığında midende boşluk hissi kalıyor.
Nörobiyolojiye göre aşk beynimizin en ilkel ama en güçlü sistemlerini harekete geçiriyor.
Dopamin artışı → Yoğun haz, motivasyon ve bağımlılık benzeri bir his.
Oksitosin ve vazopressin → Güven, bağlılık ve sarılma isteği.
Serotonin düşüşü → Partneri sürekli akılda tutma, takıntılı düşünceler.
“Aklım hep onda” lafı bilimsel olarak doğru. Aşk beynimizi hem ödüllendiriyor hem de biraz takıntılı hale getiriyor. Bazen bu, aynı şarkıyı tekrar tekrar dinlemek ya da bir kitabın aynı sayfasına dönmek gibi: İçinden çıkamıyorsun.
Neden Bazen Kanatlandırıyor, Bazen Zincirliyor?
Bazı ilişkilerde kendini özgür, yaratıcı ve güçlü hissedersin. Ama bazılarında sürekli kıskançlık, kaygı ve boğulmuşluk vardır. İşte bu farkın temelinde bağlanma stili yatar.
Güvenli bağlananlar, aşkı dengeli ve özgürce yaşar.
Kaygılı bağlananlar, terk edilme korkusuyla aşkı tutsaklık gibi hisseder.
Kayıtsızlar, duygularını bastırarak kendilerini korumaya çalışır.
Bağlanma kuramına göre aşkı nasıl yaşadığımız, çocukken anne-babamızla kurduğumuz ilk bağlarla doğrudan ilişkilidir. Yani aşk, sadece bugün değil, geçmişteki bağlarımızın da bir devamıdır.
Aşkın zincir değil kanat olması için bazı küçük ama kritik noktalar var:
Bağımlı değil, bağlı olun. “Onsuz nefes alamam” değil, “onunla hayat daha keyifli” demek.
Sessizlik yerine konuşun. Birçok ilişkiyi bitiren kavgalar değil, konuşulamayanlardır.
Alan bırakın. Ayrı planlar yapmak, ilişkiye nefes aldırır.
Gerçek insanı sevin. Kusursuz sevgiliyi değil, karşınızdaki kişinin gerçeğini kabul edin.
Aşk, iki kişinin tek bedene sıkışması değil; iki özgür ruhun yan yana yürüyebilmesidir.
Aşk Bitince Yerini Ne Alıyor?
Aşk bir gün bittiğinde tamamen yok olmuyor, sadece biçim değiştiriyor.
Tutkunun yerini bağlılık alabiliyor. Dopamin fırtınası azalırken, oksitosinle beslenen huzurlu bir yakınlık kalıyor. Heyecanın yerine alışkanlık geliyor.
Bazen çatışmaya bırakıyor. Eğer özgürlük kaybolduysa, aşkın boşluğu öfke ve kırgınlıkla doluyor.
Kimi ilişkilerde dostluğa dönüşüyor. Tutku azalıyor ama paylaşılan anılar, saygı ve dostluk devam ediyor.
Bazılarında ise nötrleşme oluyor. Ne sevgi ne nefret; sadece sessiz bir yabancılık.
Ve son söz;
En güzel aşk, “seninle olduğumda daha özgürüm” diyebildiğimiz aşktır.
Bu makalede öne sürülen fikir ve yaklaşımlar tamamıyla yazarlarının özgün düşünceleridir ve Onedio'nun editöryal politikasını yansıtmayabilir. ©Onedio