Aşkı tanımlamak zordur, ancak yoğun bir derin sevgi hissi olarak tanımlanabilir. En temel düzeyde bilim aşkı beyin tarafından salgılanan bir kimyasal kokteyli olarak görür. Aşk popüler kültürümüze hakimdir ve sayısız şarkı, film ve edebiyat ve sanat eserinin konusudur. Peki aşkı hissettiğimizde bedenimizde neler oluyor?
Birine karşı içimiz kıpır kıpır olmaya başladığında aslında olan şeyin çoğu beynimizde oluyor. Bilim insanları aşkı basitçe “yoğun bir bağ kurma arzusu” gibi tanımlasa da arka planda oldukça karışık bir sistem devreye giriyor. Beynimiz bu duyguyu yaratmak için kimyasalların karmakarışık bir karışımını salgılıyor. Yani aşk dediğimiz şey biraz da vücudun kendi kendine hazırladığı bir 'etki paketi'.
Birine tutulmaya başladığımız o ilk evrede beden de boş durmuyor. Kalp daha hızlı atıyor, eller terliyor, mide kelebek gibi kıpırdanıyor. Noradrenalin yükseliyor, enerji patlaması yaşıyoruz. Yani vücut “Bu kişi önemli olabilir!” diye sinyalleri artırıyor. O yüzden bazen uykumuz kaçıyor ve bir türlü iştahımız yerine gelmiyor.
İşte tam bu sırada dopamin sahneye çıkıyor. Dopamin beynin ödül sistemini tetikliyor, bu da “onu düşünmeden duramıyorum” haline yol açıyor. Her mesajı, her tebessümü, her sözü beynimiz ödül gibi algılıyor. Bu yüzden bazen takıntılı gibi hissediyoruz ama panik yok, bu geçici bir kimyasal etki. (Yani en azından genelde.)
Aşıkken beynimiz sadece sevdiğimiz kişiyi değil, gerçekliği de biraz değiştiriyor. Frontal korteks yani karar alma ve mantık bölgesi biraz yavaşlıyor. Bu da onun eksiklerini fark edemememize sebep oluyor. Kısacası “aşkın gözü kördür” lafının bilimsel bir açıklaması var: çünkü gerçekten biraz kör oluyoruz.
İlk heyecan fırtınası biraz durulunca, yerini daha sakin ama güvenli bir bağ kurma isteği alıyor. Oksitosin ve vazopressin gibi hormonlar devreye giriyor. Bu iki hormon sayesinde karşımızdaki kişiyle aramızda daha derin bir yakınlık oluşuyor. Artık sadece heyecan değil, güven, sadakat ve “ben bu kişiyle iyiyim” duygusu baskın hale geliyor.
Sadece öpüşmek ya da dokunmak bile aşkı pekiştiren bir şey çünkü o anlarda oksitosin daha çok salgılanıyor. Hatta sırf birine sarıldığımızda bile beyin “tamam, burası güvenli bir yer” mesajı gönderiyor. Yani fiziksel yakınlık sadece romantik değil, nörokimyasal olarak da destekleyici bir şey.
İlişkilerde zamanla tutku yerini daha derin bir bağlılığa bırakabiliyor. Kimileri bu geçişte ilişkiyi bitiriyor çünkü o ilk baştaki yoğun duygular biraz azalıyor. Ama kimileri için bu daha sakin hâl, aşkın daha olgun bir versiyonu. Yani aşk sadece “ilk günkü gibi hissetmek” değil, bazen “hala buradayım” demekle de ilgili.
Hiç yaşamamış olsak da yine de edebiyatın kudreti ve Parnas Dağı'ndaki 9 ilham perisinin sihirli tozlarıyla tarif edicem. Bu his, bulutların üstünde yürümekten farksızdır. Her an onu hayal edersin, ayrılmak kâbusların en salkım saçaklısıdır. Gece rüyalarında, gündüz hülyâlarındadır. Kalbinin otoparkı, ruhunun kontrol kulesidir, âşk barometresinin ibresi daima zirveyi aşındırır. Âşkın kristal küresinin şavkı sizi büyüler. İpekten yumuşak elini tutmak aleve dokunmaktır, gözlerinin hüzmesine çekilmek sonsuzluğun alâmetidir, ayakları yerden kesen o dayanılmaz hafiflik, rayihasında eriyip buharlaşmak... Edebiyatın eşsiz üstâdı William Shakespeare'in uçsuz bucaksız okyanusundan bi damla olan şu güzel dizelerine bal mumu yapıştırarak taçlandıralım: KLEOPATRA "Bilmek istiyorum nereye kadar gidebilir beni sevenin sevgisi." ANTONIUS "Yeni gökler, yeni bir dünya düşün öyleyse."