Dil, geçmişteki kültürü, dini ve gelenekleri gelecek nesle aktaran en önemli unsur. Bizi biz yapan kültür, dil sayesinde kuşaktan kuşağa aktarılıyor. Dünya üzerinde asırlardır binlerce farklı dil konuşuluyor. Geçmiş yıllarda binlerce insanın kullandığı, şu anki dillerin kökeni olan bazı diller, unutulmaya yüz tutmuş hâlde. Gelin, pek çok dilin kökenini oluşturan ancak günümüzde kullanılmayan dillere yakından bakalım.
Milattan önce Mezopotamya'da konuşulan Sümerce, tarihî açıdan hâlâ önemli bir yere sahip. Öyle ki Sümerce, dili yazı formuna dökmüş ilk uygarlığın yani Sümerlerin konuştuğu dil. Yazıya dair bulunan, müzelerde gösterilen ve kil tabletlerde de sıkça rastlanan Sümerce, maalesef günümüze kadar geçerliliğini koruyamadı. Sümercenin konuşulduğu topraklar, savaşlarda dolayı işgal edildikçe konuşulan dil de unutulmaya yüz tuttu. Bu nedenle Sümerce, günümüzde ölü diller arasında gösteriliyor.
Ölü diller arasında en köklü olan dil, Latince. Roma İmparatorluğu'nun kuruluşuyla ortaya çıkan bu dil, Roma İmparatorluğu toprak kazandıkça yayılışını sürdürdü. Büyük bir nüfusun Latinceye konuşmaya başlamasına rağmen bu dil, Roma İmparatorluğu'nun eski gücünü kaybetmesiyle unutulmaya yüz tuttu. Her ne kadar ölü diller arasında yer alsa da günümüzde Latincenin kökenlerini birçok dilde görmek mümkün. Çünkü günümüzde konuşulan birçok dilin kökeninde Latince kelimeler yer alıyor. Örneğin günümüzde global bir dil olan İngilizce, Latincenin devamı niteliği taşıyor. Hatta İngilizcedeki sözcüklerin %60'ı Latince kökenli. Tüm bunlara rağmen günümüzde Latinceyi ana dili olarak kullanan sadece bir ülke var: o da Vatikan.
Sanskritçe, kökenini budizm ve sihizm gibi dini olgulara dayandıran bir dil. Hint Alt Kıta'nın 11. yüzyıl civarında kullandığı bir dil olan Sanskritçe, 11. yüzyılda bölgenin Müslümanlar tarafından işgal edilmesiyle tarihin tozlu sayfalarına karışmaya başladı. Hindistan Alt Kıta, daha sonra başka imparatorluklar tarafından da işgal edildi ve kullanılan dil, sürekli olarak değişime uğradı. Bu dönüşümlerle Sanskritçe, yok olur hâle geldi. Günümüzde Sanskritçe, Hindistan Alt Kıta'da oldukça az bir kesim tarafından sadece dini ritüellerde kullanılıyor.
Kökeni milattan önceki yıllara dayanan Akadça, Mezopotamya'da konuşuluyordu. Akadçanın tarih açısından önemi oldukça büyük. Çivi yazısıyla tabletlere yazılmış bu dile ait örnekler, günümüze kadar ulaştı. Öyle ki Gılgamış Destanı, Sümerce ve Akadça ile yazılmış. Yine de zamanla ölü hâle gelen dillerden biri olmaktan kurtulamamış. Akadça, Aramice dili ile oldukça benzer olmasına rağmen dil bilgisi bakımından daha zordu. Bu sebeple zamanla geçerliliğini yitirdi ve Aramice daha çok kullanılır oldu.
Aristo, Sokrates, Platon... Felsefenin başlangıç noktası sayılan Antik Çağ dönemine hatta o dönemin filozoflarının eserlerine bakıldığında sık sık Eski Yunancaya rastlanır. Milattan önceki dönemlerde Antik Yunan'da konuşulan bu dil, özellikle felsefe ve edebiyat alanı açısından oldukça önemliydi. Bu sebeple tıpkı Latincede olduğu gibi günümüzde de çeşitli dillerde Eski Yunancadan gelmiş kelimeleri görmek mümkün. Yine de tüm bu önemine rağmen Eski Yunanca, zaman ilerledikçe geçerliliğini kaybeden dillerden biri.
Antik Yunan'dan sonra İlk Çağ'ın bir diğer önemli uygarlığına değinmekte fayda var: Antik Mısır. Bu dönemde konuşulan Kıpti dili, Hristiyanlığın ilk dili sayılıyor. Öyle ki bu dil, Yunan alfabesinden esinlenerek oluşturulmuş. Arapların Mısır'ı işgal etmesiyle, bölgede Arapça konuşulmaya başlandığı için Kıpti dili, etkisini yitirip ölü diller arasına girmiş.
İncil İbranicesi, bilinen İbraniceden daha farklı bir dil. Eskiden bu dili, İsrailliler resmî bir dil olarak kullanıyordu. Lakin zamanla resmi dil olma özelliğini kahveden İncil İbranicesi, yerini günümüzdeki İbraniceye bıraktı. Günümüzde bu dil, İsrail'de bazı okullarda ders olarak verilse de eski geçerliliğini yitirmiş durumda.