'Söylev' yaşanmış bir efsanenin, bugüne ve yarına ışık tutan bir öyküsüdür. Her aşaması belgelenmiş, duygulara değil akla seslenen bir öyküdür bu. 'Tek adam'ın giderek bir ulusla bütünleşmesinin ve evrenselle buluşmasının adım adım izlenilen bir öyküsüdür.
Geçmişten bugüne tutulan bu ışık niçin hâlâ güçlü? Niçin belki eskisinden de anlamlı ve önemli? Bunun iki temel nedeni var: Birincisi, zamanla birlikte belleklerden uzaklaşan bir geçmişin bugün için de çok önem taşıyor olması. İkincisi ise değişen dünyanın ve değişen Türkiye'nin koşullarının o anıtsal yapıdaki tarihsel çizgiyi doğrulamış bulunması...
Değişen koşullar... Evrenseli yakaladığı için eskimeyen, ölümsüzleşen bir başyapıt...
Atatürk hâlâ önemli mi bizim için? Çok önemli. Peki, akıl bizim için önemli mi, aklımızı kullanmak zorunda mıyız? Buna verilecek cevaptan, Atatürk’ün bugün bizimle ilgili olup olmadığı, onun adını hatırlayıp hatırlamamız, onun yaptıklarından ders alıp almamamız gerektiği ortaya çıkacaktır. Atatürk bize aklın neler yapabileceğini göstermiştir. Bunun mümkün olduğunu göstermiş; ama, “Ben böyle diyorum, böyle yapın,” dememiştir. Bilakis, “Ben hiçbir şey söylemiyorum, sadece aklınızı rehber edinin,” demiştir. Yaptığı bütün inkılâpların gayesi de aklın rehberliğinde Türkiye Cumhuriyeti halkını tamamen çağa uygun, bütün mana ve biçimiyle uygar bir toplum haline dönüştürmektir.
Atatürk bir diktatör mü, değil mi?
Son yıllarda yazılmış en iddialı Atatürk kitabı olmaya aday bu eserde bu ve daha birçok sorunun cevabını bulacaksınız.
'Haber vereyim ki Atatürk ne yaptığını, nasıl yapacağını, kimlere ne yaptıracağını, kimleri nasıl ve nerede kullanacağını bilen pek hesaplı bir adamdı. Yapmış oldukları üzerinde istediğiniz tenkitlerde bulunabilirsiniz. Fakat kendi varmak istediğine ulaşmaktan başka bir şey düşünmeyen, dostluklarının, yakınlıklarının, sözde sırdaşlıklarının üstünde bilhassa 'kendi kendine vefalı' bir lider olduğu su götürmez bir gerçektir.
Uzman bir yazar, nesnel bir yapıt;
İşte Atatürk'ün yaşamı ve mücadelesi!...
İstanbul doğumlu İngiliz yazar Andrew Mango, beş yılı aşkın bir süre yaptığı araştırmalar sonucu, bu yapıtla kapsamlı ve nesnel çalışma ortaya koyuyor.
Türkiye'nin, bağımsızlığı ve varoluşu yolunda Atatürk gibi bir liderle yakaladığı olağanüstü şansı irdeleyen yazar, onu salt lider özellikleriyle değil, yakın çevresi ve insan ilişkileriyle de yansıtmayı başarırken, dönemin toplumsal yapısı ve güç dengelerine de açıklık kazandırıyor.
Prof. Geoffrey Lewis Atatürk için 'O, tek bir insanın neler yapabileceğini gösteren 20. yüzyılın olağanüstü lideri' diyor. Evet, kitleleri ardından sürükleyebilen, insanları birbirine kenetleyebilen siyasal önder... Ancak sonuçta Atatürk de herkes gibi bir insan... Karizması, zaafları, kadınlarla olan ilişkileri, dostlukları, nefretleri, iyilikleri ve hatta kıskançlıklarıyla bir insan... Mango, bu olağanüstü çalışmasıyla, Atatürk'ü işte bu yönleriyle daha bir yakınlaştırıyor bize.
Bu basımda Saltanat ve Cumhuriyet dönemine ilişkin tüm yazılı kaynaklara ulaşılmıştır. Çoğu eski yazı birçok belge aslından olduğu gibi aktarılmış, döneme özgü söyleyiş ve ifade özellikleri korunmuştur.
'Mustafa Kemal'in gözünde, eylemin 'meşruluğu' demek, halkça onalanmış olması demektir. Yoksa Kongreleri, Büyük Millet Meclisi'ni anlamak ve açıklamak mümkün olamazdı. Şu sözlerini bir de: '... Bir devreye yetiştik ki, onda her iş meşru olmalıdır. Millet işleri de ancak milli kararlara dayanmakla, milletin genel duygularına tercüman olmakla gerçekleşir.' Siz Osmanlı ülkesinde, 'milli kararlara dayanmak', 'meşruluğu' bunda aramak ne demektir bilir misiniz? Padişahı ve Halifeyi silmek, hiçe saymak demektir! Mustafa Kemal, Amasya Tamimi'nden itibaren, Osmanlı meşruluğunu reddetmiş, tarihsel meşruluğu önemsemiştir. Buysa 'ihtilâl'in ta kendisidir.'
Gazi Mustafa Kemal Atatürk kitabı, evvela imparatorluğu dirilten nesil olan 1880'liler kuşağı, Balkan coğrafyası ve Mustafa Kemal'in aile kökeni ile başlıyor.
Akabinde Atatürk’ün askeri eğitimi, Manastır yılları, Milliyetçilikler Dönemi, İttihat ve Terakki, II. Abdülhamid, Enver Paşa, Ziya Gökalp, Trablusgarb, Balkan Savaşları ve Sofya yıllarıyla devam ediyor.
Ordumuzun İtilaf devletleriyle sekiz cephede mücadele ettiği Birinci Dünya Savaşı, kutlu zaferlerimiz Çanakkale ve Kutü’l Amâre, Mondros, son padişah Vahideddin, bir milletin ve ülkenin ölüm fermanı olan Sevr…
Tüm detaylarıyla Milli Mücadele dönemi, 23 Nisan 1920 ve sonrasında muhalefete rağmen verilen Kurtuluş Savaşı, İnönü Muharebeleri, Lozan Konferansı, Büyük Taarruz ve Cumhuriyet’e giden yol...
Saltanat ve hilafet tartışmaları, Lozan, On İki Ada, mübadele, Osmanlı'dan kalan borçlar, Musul ve yakın tarihin en önemli meselesi olan inkılaplar…
Son olarak kişisel özellikleriyle, dünyada, anılarda, hafızalarda kalan izleriyle modern Türkiye’nin kurucusu Atatürk...
İlber Ortaylı bu ilk biyografisinde yaşamının tüm yönleriyle büyük lider Gazi Mustafa Kemal Atatürk'ü anlatıyor. Türk tarihçiliğine hiç unutulmayacak ve sürekli başvurulacak bir rehber kitap daha kazandırıyor...
Osmanlı İmparatorluğu’nun çöküşünden Cumhuriyet Türkiye’sine Osmanlı İmparatorluğu’nun çöküşünden Cumhuriyet Türkiye’sine uzanan sancılı dönemi ve bir milletin küllerinden yeniden doğuşuna uzanan sancılı dönemi ve bir milletin küllerinden yeniden doğuşuna önderlik etmiş büyük bir lideri objektif ve derin araştırmaların önderlik etmiş büyük bir lideri objektif ve derin araştırmaların ışığında anlatan bir başyapıt ışığında anlatan bir başyapıt Atatürk.
Bir dünya liderini tabulaştırmadan, onun tüm insani yönlerini Bir dünya liderini tabulaştırmadan, onun tüm insani yönlerini –zaafları ve erdemleriyle– kaleme alan Lord Kinross, Mustafa –zaafları ve erdemleriyle– kaleme alan Lord Kinross, Mustafa Kemal Atatürk’ün hayatı hakkında yazılmış belki de en objektif eserlerden Atatürk’ün hayatı hakkında yazılmış belki de en objektif eserlerden birini ortaya koymuştur. birini ortaya koymuştur.
“Saat 9.05. Vefat etmişlerdir.”
Sarı Zeybek ilk yayımlandığında ilkokul çağında olanların, şimdi ilkokul çağında çocukları var. Arada yanıma gelip, “Belgeselinizi okulda gözyaşlarıyla izlemiştim, şimdi çocuğuma izletiyorum,” diyorlar.
Sarı Zeybek yayımlandıktan 20 yıl sonra, şimdi ikinci kuşakla buluşuyor.
Bir belgeselci için daha büyük mutluluk olabilir mi?
Belgeselden bir yaş küçük olan kitap, ondan biraz daha geniştir. Ek bilgilerle takviye edilmiş, belgesele sığmayan tanıklıklara yer vermiştir.
Benim hayatımda çok önemli yeri olan ilk kitabımın yeni baskısını şimdi Can Yayınları, yeni fotoğraflar eşliğinde sunuyor sizlere...
Kitap, geçen 20 yıl içinde Çinceden Makedoncaya kadar değişik dünya dillerine çevrildi.
Türkiye’de de onu, yazıldığından hayli farklı bir konjonktürde yeni(den) okuyacak olanlarda, bambaşka duygular uyandıracağını ve Atatürk’ü yüreklere daha da yaklaştıracağını umuyorum.
Şevket Süreyya Aydemir Tek Adam'da değişen bir dünyada çöken bir dinsel - geleneksel imparatorluktan ve Sevr'i imzalanmış bir kalıntıdan, yepyeni bir ulusun ,yepyeni bir devletin doğuşunu anlatıyor.
Tek Adam sadece Türk devrimi'ni değil aynı zamanda, Mustafa Kemal Atatürk'ün kişiliğinde, bir devrimciyi de çok iyi çözümleyen ve okuyucuya aktaran bir başyapıt...
Cumhuriyet, çağının çağdaşı olmayı seçmiş bir toplum için yalnızca bir siyasal rejim değildir, aynı zamanda bir aşk ve yaşama biçimidir; demokrasidir, laikliktir, toplumsal ve sınıfsal bir mücadele yaratmıştır. Türkiye'de ise demokrasiyi Cumhuriyet düşünmüş ve onun oluşturucularını yoktan var etmiştir. Bu kurtuluş savaşından sonra, bir monarşinin kalıntıları üzerinde bir aydınlanmacı, bir 'öğretmen' cumhuriyet kurulmuş ve bu devrimci cumhuriyet 'kul'dan çağdaş vatandaşı yaratmayı amaç edinmiştir. Bu bakımdan Türkiye Cumhuriyet'i bir 'demiurgos'tur, 'evren düzenleyicisi'dir. Onun bir mimar ve yaratıcı özelliğini jakobenlik ile karıştırmak cumhuriyet tarihini anlamamak anlamına gelir. Uygarlığı seçmiş olan bu çok özel cumhuriyetin devindirici gücü Kemalizm ruhudur. Ne yazık ki Kemalist Cumhuriyet 14 Mayıs 1950 günü sona ermiştir. O tarihten bu yana kaba çizgileriyle karşı devrim iktidardadır ve Kemalist Cumhuriyet muhalefettedir. O gün iktidara gelen 'toprak ağalığı, taşra mütegallibeliği ve aşiret reisliği' koalisyonu ile eski (köktendinci) ve yeni (ikinci cumhuriyetçi) ortaklarının bu cumhuriyetin yarattığı çağdaş yapıya düşman olması çok doğal. Bütün iddiaların tersine, demokrasimizin gelişmesini engelleyenler 1950'nin üçlü koalisyonu ile onun günümüzdeki uzantılarıdır. Cumhuriyet düşüncesi uygarlaşma hareketinin ruhu ve önderidir. Laik devlet okulları da cumhuriyetin tapınaklarıdır.
Atatürk Kronolojisi
Mustafa Kemal´in Osmanlı Subayı Olarak Katıldığı Savaşlar
Milli Mücadele Yılları ve Türkiye Büyük Millet Meclisi´nin Kurulması
Milli Mücadele döneminde Yapılmış Olan Kongreler
Kurtuluş Savaşları
Milli Mücadele Döneminde Faaliyet Göstermiş Olan Cemiyetler
Milli Mücadeleye Karşı Ayaklanmalar
Milli Mücadele Döneminde Yapılan Antlaşmalar
Atatürk Döneminde Yapılan Devrimler
Atatürk Döneminde Çıkartılan Bazı Kanunlar
Atatürk Döneminde Yapılan ve Millileştirilen Demiryolları
Atatürk Döneminde Kurulan Belli Başlı Müesseseler
Atatürk´ün Aldığı Madalaya ve Nişanlar
Atatürk´ün Kütüphanesi ve Okuduğu Kitaplar
Atatürk´ün Yapıtları
Atatürk´ün Hazırlattığı Cuma Hutbeleri
Mustafa Kemal´in Yurt Gezileri
Atatürk´ü Ziyarete Gelen Yabancı Devlet Adamları
Atatürk´ün Mallarını Millete Bağışlaması ve Vasiyeti
Milli Mücadele Dönemi Kronolojisi
Atatürk´ten Bazı Anılar
Atatürk Diyor ki
Atatürk İçin Ne Dediler?
''Atatürk ile ilgili şimdiye kadar on binin üzerinde kitap yayımlanmıştır. Ne var ki siyasal akıl açısından Atatürk'ü ele alan ve değerlendirerek bugünün Cumhuriyet kuşaklarına aktaran bir kitap yayımlanmamıştır. İşte Sinan Meydan böylesine bir boşluğu doldururken, önemli bir bilimsel çalışmayı Türk kütüphanelerine kazandırmıştır.''
Atatürk'ün manevi şahsiyetine dair bu küçük tahlil tecrübesinde ne Kurtuluş Mücadelemizin, ne de Büyük Türk İnkılabının tarihini veya ideolojik tefsirini yapmak iddiası vardır. Böyle bir mevzu, ancak, muhtelif cinsten bir yığın vesikaya istinat edeceği gibi mahiyeti itibariyle de, Atatürk'le beraber kendisine yardım etmiş olan arkadaşlarının, kendisini hazırlamış olan siyasi ve içtimai hadiselerin, hulasa, bütün bir devrin tetkik ve tahlilini lüzumlu kılacaktır. Burada ise, Büyük Adam, daha plastik gösterilmek için tek başına ve yalın şahsiyet halinde alınmıştır; her portrede ve her monografyada yapıldığı gibi...
10 Kasım 1938 sadece Türkiye için değil, dünya tarihi için de önemli bir gündü. Genç Cumhuriyet kurucusu ve lideri Atatürk’ü kaybetmenin acısı içindeydi; dünya ise yüzyılın en önemli devlet adamı ve komutanlarından birinin ölümünü üzüntüyle karşılıyordu. Bir zamanlar onunla savaşmış olsalar bile bu önemli liderin anısına duydukları saygıyı Türk milletinin tuttuğu yasa katılarak gösteren yabancı ülke liderleri gibi, dış basın da Atatürk’e hak ettiği değeri verdi; ölümünün ardından sayısız yazı ve haber yayımlandı. Atatürk’ün ve kurduğu Türkiye Cumhuriyeti’nin, onun yaşadığı dönemde, dünyada nasıl algılandığını gösteren birbirinden ilginç metinler…
'Armstrong ismindeki meşhur bir Türk düşmanının yazdığı kitapta, Atatürk'ün aleyhinde bazı kısımlar vardı ve bunun için de hükümet tarafından memlekete sokulması men edilmişti.
Atatürk merak etti. Kitabı getirtti. Bir gece sofrada geç vakte kadar tercüme ettirerek okuttu, dinledi. Armstrong, Atatürk'ün herkesçe malûm içkisinden bahsediyor ve bunlara garazkârâne mütalâalarını da ilave ediyordu. Fakat bunları sayıp dökerken de, memleketin herhangi bir felâketi veyahut memleketini ve milletini alâkadar edecek herhangi mühim bir hadise zuhur etti mi, onun içkisini de, eğlencesini de bir tarafa bırakıp pençesini hadiselerin üzerine atarak arslan gibi kükrediğini de belirtip yazmayı ihmal etmiyordu. Atatürk kitabı sonuna kadar dinledikten sonra; 'Bunun ithalini menetmekle hükümet hataya düşmüş. Adamcağız yaptığımız sefahati eksik yazmış, bu eksiklerini ben ikmal edeyim de kitaba müsaade edilsin ve memlekette okunsun!' diye latife etmişlerdi'
Salih Bozokun mirası, ölümünün 60. yıldönümünde oğlu Muzaffer Bozok tarafından yayımlanıyor. Bu anılarda Mustafa Kemalin Bingazide fasulye ayıklama sahnesi de var, Cabubda 'çarşaf üzerinden bile dişi görmeden' geçirdikleri üç ayın öyküsü de...Kitapta annesinin mezarı başında ulusal egemenlik yemini eden bir Mustafa Kemal bulacaksınız. Tabiî Latife Hanımla evlenmelerinin ve boşanmalarının öyküsünü, İnönü'yle küskünlüklerinin iç yüzünü, sofrada kopan kimi kavgaların ilginç ayrıntılarını ve Atatürk'ün hastalığının perde arkasını da...
Afet İnan, Atatürk'ün hayatının son 13 yılında her zaman yakınında bulunmuş ve yakın tarihimizin dönüm noktalarının hem aktörü hem de tanığı olmuştu:
Önyargılar ve yetersiz bilgiler nedeniyle hakkınca bilinmeyen tarihimizin, Türk Tarih Kurumu sayesinde gerçek yerini almasını sağlamak...
Türk kadınının modern toplumdaki yerini alması yolunda bizzat örnek oluşturmak ve seçme-seçilme hakkının tanınmasına öncüsü olmak...
Ve Atatürk'ün pek çok konudaki görüşlerine ilk elden tanıklık...
Afet İnan, Atatürk döneminde yaşadıklarını ve ondan dinlediklerini okuyucuyla paylaşıyor.
Şahsi görüşüm; Sinan Meydan'ın Akl-ı Kemal serisi, öncelikli okunacaklar listesinde olmalı. İlber Ortaylı'nın Gazi Mustafa Kemal Atatürk kitabı, M. Kemal'den ziyade dönemi anlatan bir eser.