Antarktika açıklarında yürütülen bilimsel görev, beklenmedik şekilde tarihe geçti. Serbest dolaşan okyanus robotu planlanan rotadan saptı ve aylarca buzulların altında kayboldu. Görevin başarısız olduğu düşünülürken robot dokuz ay sonra yeniden sinyal verdi. Üzerinde taşıdığı ölçümler, bilim insanlarının daha önce ulaşamadığı alanlara ışık tuttu.
Avustralya Ulusal Bilim Ajansı CSIRO tarafından görevlendirilen serbest yüzen okyanus robotu, Doğu Antarktika’daki Totten Buzulu çevresinde ölçüm yapmak üzere denize bırakıldı. Sensörler sayesinde suyun sıcaklığı ve tuzluluğu düzenli aralıklarla kaydedilecekti. Planlanan sistemde robot her on günde yüzeye çıkacak, veriler uydular aracılığıyla merkeze aktarılacaktı.
Ancak güçlü okyanus akıntıları cihazı batıya sürükledi. Kontrol dışı hareket, robotu bilimsel gözlemin neredeyse imkânsız olduğu Denman Buzulu altına taşıdı. Yüzeye çıkamayan sistem uzun süre kayıp kabul edildi. Görev ekibi, cihazdan tekrar haber alınamayacağını düşünmeye başladı.
Denman Buzulu ile Shackleton Buz Sahanlığı altında ilerleyen sistem, deniz tabanından buz rafının alt yüzeyine kadar uzanan su kolonunda sıcaklık ve tuzluluk profilleri oluşturdu. Yüzeye çıkamadığı için uydu bağlantısı kurulamadı fakat ölçümler hafızada saklandı.
Yükselme denemeleri sırasında buz rafına temas eden cihaz, her çarpışmada buz tabanının derinliğini de kaydetti. Elde edilen veriler uydu ölçümleriyle karşılaştırılarak robotun izlediği rota adım adım çözüldü. Görev süresince toplam 195 ayrı ölçüm profili oluşturuldu ve her biri benzersiz bilgiler sundu.
Denman Buzulu altında sıcak su kütlelerinin yer aldığı belirlendi. Ölçümler, tabandan erimenin hızlandığını ve buz kütlesinin zayıfladığını ortaya koydu.
Bilim insanlarına göre Denman Buzulu’nun tamamen erimesi, küresel deniz seviyelerinde yaklaşık 152 santimetrelik artış potansiyeline sahip. Doğu Antarktika’daki buzulların, batı bölgelere kıyasla çok daha fazla buz barındırması riski büyütüyor.
Yaşanan aksaklık, ekip için beklenmedik bir avantaja dönüştü. Robotun topladığı ölçümler, Doğu Antarktika’daki buz sahanlıklarının altında yapılan ilk doğrudan okyanus gözlemleri olarak kayda geçti. Araştırmacılar, bu deneyimin ardından daha fazla otonom sistemin ulaşılması zor bölgelere gönderilmesini gündeme aldı.
Elde edilen tüm veriler, Aralık 2025’te Science Advances dergisinde yayımlandı
Buz tabakasının altındaki ısıyı ölçmek, oldukça zor olabilmekte. En büyük neden, buz tabakalarının yaklaşık 100m ile 1.000m arasında değişen kalınlıklarda olabilmesi. Araştırmacılar, alttaki suya ulaşmak için buzun içinden delikler açabilir elbette, ancak bu hem zor, hem de pahalı bir işlem. Dolayısıyla yolunu şaşırmış bu cesur robotla elde edilmiş ölçümler çok değerli. Halen, sensörlerle donatılmış yaklaşık 3.600 Argo Şamandırası yani Okyanus Robotu, küresel sıcaklığın nasıl değiştiği ve gelecekte nasıl değişmeye devam edeceği konularında veri toplamak üzere görev başında..