Hapishaneden kaçmanın her yerde ağır cezalara yol açtığını düşünüyorsanız yanılıyorsunuz. Bazı ülkelerde mahkumların kaçma girişimi bambaşka bir anlayışla karşılanıyor. Üstelik bu ülkeler Avrupa’nın merkezinde yer alıyor. Almanya, Belçika, Hollanda ve İsveç’te özgürlük arzusu doğal bir hak olarak kabul ediliyor. Bu da hapisten kaçmayı doğrudan suç olmaktan çıkarıyor. İyi de neden?
Gelin bakalım...
'The Great Escape', 'Prison Break' gibi eserlerde bu insan içgüdüsü dramatize edilirken, gerçek dünyada çoğu hukuk sistemi kaçışı ağır şekilde cezalandırıyor. Ancak Almanya, Belçika, Hollanda ve İsveç gibi ülkelerde, özgürlüğe duyulan arzu insan doğasının temel bir parçası olarak görülüyor.
Bu bakış açısı, mahkumun kaçma girişimini bir hak olarak değerlendirmeye dayanıyor. Yani mahkum yalnızca kaçmaya çalıştı diye cezalandırılmıyor ancak süreçte şiddet kullanırsa ya da devlet malına zarar verirse işler değişiyor.
İspanyol düşünür Francisco Suárez, ağır cezalara ve sağlıksız hapishane koşullarına karşı kaçmayı insanın doğal hakkı olarak tanımlamıştı. Ona göre doğal hukuk, insan yaşamını korumayı her şeyin üstünde tutuyordu. 18. yüzyılda ise Cesare Beccaria, suç ve ceza ilişkisini daha insani temellere oturtarak, cezaların orantılı ve gerekli olduğu sürece meşru olabileceğini savundu. Bugün bazı Avrupa ülkelerinin hapisten kaçışı doğrudan suç saymamasının arkasında, işte bu tarihi fikirler yatıyor.
Elbette kaçışın tamamen 'temiz' olması bekleniyor. Almanya gibi ülkelerde, eğer mahkum kaçarken kimseye zarar vermez, herhangi bir şiddet uygulamaz ve devlet malına zarar vermezse, ekstra ceza almıyor.
Ancak örneğin bir gardiyana saldırırsa, kapıları kırarsa ya da devlet malını kullanarak kaçarsa, bu eylemler suç olarak değerlendiriliyor. Yani teorik olarak sadece biri kapıyı açık unutursa ve mahkum yürüyerek çıkarsa, cezasız kalabiliyor. Bu yüzden de kaçışların çoğu, izinli çıkış sonrası geri dönmeme şeklinde gerçekleşiyor.
Örneğin ABD, Çin, Meksika ve Rusya gibi ülkelerde hapisten kaçmak ağır sonuçlar doğuruyor, hatta güvenlik güçleri kaçışı durdurmak için ölümcül güç kullanabiliyor. Oysa Almanya, Belçika, Hollanda ve İsveç gibi ülkelerde, cezaların amacı daha çok mahkumu topluma kazandırmak ve insan haklarına saygıyı korumak. Bu ülkelerde özgürlük isteği cezalandırılmıyor ancak kaçış sırasında yapılan yasa dışı eylemler için sorumluluk devam ediyor. Yani özgürlük arzusuna anlayış var ama şiddete kesinlikle taviz yok.