Alışkanlıkların Metamorfozu: Değişmeye Hazır mısınız?

Mademki alışkanlıklar, hayatımızın en ileri gelen hakimleridir, öyle ise ne yapıp edip iyi alışkanlıklar edinmeye çalışmalıyız.

- Francis Bacon

Hayatımızdan memnun olmadığımızda önce çevremizi ve çevremizdeki insanları değiştirmeye çalışırız. Ancak bu durum istediğimiz şekilde sonuçlanmaz. Çünkü dışarıdan içeriye doğru beklediğimiz değişim bizim kontrolümüzde değildir. Klişe bir söylem gibi gelecek olsa da değişim istiyorsak, buna önce kendimizden başlamalıyız. Her alışkanlık sağlıksız değildir. Ama yaşamınızı olumsuz etkileyen, sizi kısır döngüye sürükleyen alışkanlıklarınızı fark etmeli ve bunları değiştirmek için adım atmalısınız.

Sabah uyandınız her zamanki rutininizle hazırlandınız. İşe gitmek için yola çıktınız. Bunların birçoğunu otomatik bir şekilde yaptınız. Hangisini önce yapmanız gerektiği ile vakit kaybetmediniz. Peki, bu nasıl oluyor?

Bilim insanlarına göre alışkanlıkların ortaya çıkış sebebi beynin enerji tasarrufu yapmak için sürekli yeni yollar aramasından kaynaklanıyor. Her sabah işe giderken izlediğiniz adımları düşünmek zorunda olduğunuzu hayal edin. Bir davranış öğrenildikten ve alışkanlık halini aldıktan sonra otomatikleşiyor ve hayatımızı kolaylaştırıyor. Her sabah ayakkabı bağlamanın nasıl olduğunu tekrar tekrar öğrendiğinizi, araba kullanmaya ara verdikten sonra unuttuğunuzu düşünün. Bu oldukça zor olmaz mıydı?

1990’lı yıllarda MIT araştırmacıları beyindeki bazal gangliyanın alışkanlıklarda rol oynadığından şüphelendiler. Zaman içerisinde yapılan araştırmalarla birlikte alışkanlıkların bu alanda oluştuğu görüldü.

Fareler üzerinde yapılan deneylerde; fareler labirent girişine yerleştirilmiş bir paravanın arkasına bırakılıyordu. Paravan açıldıktan sonra labirentin sonuna yerleştirilen çikolataya ulaşmaya çalışıyorlardı. Yolu öğrenme sürecindeki beyin aktivitelerine bakıldığında yükselmeler görülürken, yol içselleştirilip alışkanlık haline geldikten sonra beyin aktivitelerinde yavaşlama olmuştur. Yani hareket otomatik hale gelirken, düşünme azalmıştır.

Bir alışkanlık ortaya çıktıktan sonra beynin karar verme sürecinden ayrılır. Alışkanlıkları farkındalıklı olarak değiştirmeye çalışmadığınız sürece eski patern (davranış kalıbı) otomatik olarak tekrar eder. Alışkanlıklar hiçbir zaman yok olmaz. Bir alışkanlığı ögelerine ayırdığımızda onu istediğimiz şekilde değiştirebiliriz.

    Alışkanlığı güçlendiren ve sürekli kılan şey ödüle duyulan arzunun artmasıdır. Ödül geciktiğinde özlem ve engellenmişlik hissederiz. Bu da ödüle duyulan arzuyu artırır. Alışkanlıklar nörolojik arzular yaratır. Alışkanlık güçlendikçe bağımlılığa benzer belirtiler ortaya çıkar.

Hayatımızı kolaylaştırır. İyi alışkanlıklarımızı güçlendirmek ve istikrarı sağlamak için de alışkanlığa neden olan arzuyu bilmemiz önemlidir. Spor yapma alışkanlığını düşünelim. 2002’de New Mexico Eyalet Üniversitesi’nde egzersiz alışkanlığı ile ilgili bir araştırma yapılmıştır. 266 kişiyle tamamlanan araştırmada egzersize başlama sebepleri farklılık gösterse de devam etmelerinin ve alışkanlık haline getirmelerinin sebebi bir ödüldü. Bir grubun %92’si kendisini iyi hissetmesini sağladığı için devam ettirdiği, %67’si ise, başarma hissi verdiği için devam ettiğini söylemişlerdir. Evet, davranış değişikliği yapıyor olmamız alışkanlık kazanmak için önemlidir. Ancak sadece işaret ve ödül alışkanlığın sürdürülmesi için yeterli değildir. Koştuktan sonra yaşanacak olan endorfin patlamasına arzu veya başarmaya duyulan arzu alışkanlığı otomatikleştirir.

Değişimi getirecek olan yöntem ne kadar basit görünürse görünsün bunu fark etmek ve devam ettirebilmek zaman zaman zor olabiliyor ya da “bu yöntem mi hayatımı değiştirecek?” söylemleri ile denemekten kaçınabiliyoruz. Ancak buna neden olan arzularla yüzleşmek ve denemek hayatınızı değiştirecek. Kendinizden beklediğiniz büyük adımlar sebebiyle hayatınızda değişiklik yapamıyor olabilirsiniz. Önemli olan küçük değişiklikler ile istikrarlı adımlar atabilmektir.

Instagram

Bu makalede öne sürülen fikir ve yaklaşımlar tamamıyla yazarlarının özgün düşünceleridir ve Onedio'nun editöryal politikasını yansıtmayabilir. ©Onedio