Başlık ilginizi çektikten sonra, buraya geldiniz ve şu an bu yazıyı okuyorsunuz.
Peki, bu başlığa tıklamayı siz mi seçtiniz yoksa bu başlığa tıklayacağınız da, bu başlığın ilginiz çekeceği de çok önceden belirlenmiş miydi?
Kadere inanır mısınız?
Yaşadığımız her olayın, yaşanmış ve yaşanacak her olayla bağlantılı olduğuna?
İnanmayı ya da inanmamayı mı seçtiniz, yoksa zaten seçmiş olarak mı yaşam denilen döngüye dahil oldunuz?
Kendi kararlarımızı almamızı sağlayan özgür bir iradeye mi sahibiz yoksa özgür iradeye sahip olduğumuz yalanına inanan bir varlıktan öte bir şey değil miyiz? Ne dersiniz?
Bu soru, seneler boyunca hem filozofları hem de bilim insanlarını düşünmeye iten belki de en temel durumlardan bir tanesi olabilir. Konuya yaklaşım açısına göre verdiğimiz cevap da değişiyor elbette. Bazıları bu soruya dinsel açıdan bakarken bazıları da tamamen bilimsel bir yaklaşımla konuyu irdeliyor.
Peki, asıl sorun ve konu nedir diye sizler hiç düşündünüz mü?
Kararları alan merci kim, doğruya ve aynı şekilde yanlışa hükmeden kim?
Determinizm en basit haliyle, şimdiye kadar olan her şeyin bir mantığı ve sebebi olduğunu ve gelecekte de olacak belli olayların, belli olaylar doğuracağını öne süren fikir akımıdır.
Kısacası, perşembenin gelişi çarşambadan bellidir sözünün felsefi karşılığıdır.
Yaşanmış her şeyin bir sebebi var, bu sebepler gelecekte yaşanacak şeylere sebep olur ve o yaşanacaklar da başka yaşanacak olanların sebebidir, der.
Birazcık kader kavramını çağrıştırdı, değil mi? Sanki her şeyin önceden belli olduğunu, yaşanacak şeylerin ne yaparsak yapalım yaşanacağını söyledi?
Öyle mi sahiden?
Bir şeylerin düzenli olarak meydana geldiği ve hesaplanabilir şekilde meydana geldiği gerçeğinden, 'muhakkak' meydana geldiği sonucu çıkmaz. Bir miktar gücün kendini her halükarda belirlemesi ve iletmesi, onu 'özgür olmayan istenç' haline getirmez: Onu ilk kez olayların içinde yorumlayan biziz.
Olayların formüle edilebilir karakterini, olayların üzerinde hüküm süren bir gerekliliğin sonucu olarak yorumladık. Ancak belirli bir şey yapmakta olduğum gerçeğinden, hiçbir şekilde bunu yapmak zorunda olduğum sonucu çıkmaz. Olaylarda zorlama kesinlikle gösterilemez: kural sadece aynı olayın başka bir olay olmadığını kanıtlar.
der Nietzsche, determinizm üzerine.
Kişinin kendisine, yaşantısına, çevresine, öteki kişilere, bir bütün olarak içinde yaşadığı dünyaya ilişkin farkındalığı, yaşanan deneyimlerden kendiliğinden doğan kendinin farkında olma görüngüsü olarak tanımlanabilir bilinç kavramı.
Bilinç aynı zamanda kimyasal bir bilgisayar görevi gören beynimizdeki sorunları çözme yetisi; yani diğer tüm yetilerin üstünde yer alan ve onları bir bakıma denetleyen bir birim olarak da tanımlanabilir.
Peki, özgür irade kavramı ile bilinç arasında nasıl bir bağıntı vardır? Bilinçli bir insan için özgür irade sahibidir de diyebilir miyiz?
Durumu bir örnekle açıklamak gerekirse eğer,
Bilgisayarların da kendilerine göre bir bilinçlerinin olduğunu kabul etsek ve bilinç seviyelerine birer puan versek diyelim. Örneğin, insan olarak bizlerin bilinç seviyelerine 10 üzerinde 8 versek ve kullandığımız bilgisayarların bilinç seviyelerine de 4 puan versek.
Bu bilgisayarların bizlerle etkileşim haline geçemediklerini fakat kendi içlerinde olan bitenden haberdar olduklarını varsayarsak eğer, bilgisayarların özgür iradeye sahip olduklarını kabul edebilir miyiz? Ya da kendi içlerinde özgür irade sahibi olduklarını düşünüyorlar mıdır acaba?
Mesela bir programlama dili üzerinden bir kod yazdığımızı ve bu kod ile bilgisayardan belli bir çıktı aldığımızı varsayalım. Örneğin, programa 4 komutunu yazdığımız zaman, ‘selam’ yazdığını düşünelim. Bilgisayara o komutu verdikten sonra, bilgisayar ‘selam’ yazar, fakat bilgisayar bunu kendi yaptığını düşünebilir mi?
Yani, ‘haydi ben ekrana bi’ selam yazayım’ düşüncesini bilinçli olarak düşünür mü yoksa bunun dışarıdan verilen bir komut sonucunda ortaya çıktığı fark eder mi?
Buradan da şuraya geleceğiz ki, ortada iki durum var. Ya bilgisayar bu çıktıyı kendisine verilen komut sonucunda ortaya çıkardığının farkına varır ya da bu komutun varlığından bile haberdar olmadan, kendi şahsi fikri sonucu bu ‘selam’ yazısının ortaya çıktığını ve aldığı kararlarda mutlak hakim olduğunu düşünür.
Peki, ama hangisi?
özgür iradenin de kaderin de anasını sikeyim
bu ikisi iç içe geçmiş halkalar gibi birini çıkartırsan diğeri yarım kalır.Elbette bazı olaylar yaşanmadan önce seçilmiştir ama onun sonucunu bizim kendi şeçimlerimiz belirler
Tamamen şahsi fikirlerimdir. Kader hakkında!! Şimdi diyelim ki ben programcıyım, basit bir robot yarattım ve bir parkur hazırladım. Yükseltiler, darbeler, yumuşak zemin, ışık oyunları, sarsıntı gibi gibi aklınıza ne gelirse robotuma engeller oluşturdum. Yüklediğim yazılımlar, robotumun fiziksel özellikleri ve hakkındaki incelikleri biliyorum. Onu parkurun başına geçirdim ve çalıştırdım. Robotumun karşısına gelen her engelde nasıl tepki vereceğini biliyorum. %99 ihtimal parkurda ne olacağını biliyorum. Nerede yavaşlayacak, nerede yalpalayacak? Bunları ben mi yaptırdım? Hayır kendisi yaptı ama ben ne yapacağını zaten biliyordum.