Bir caddede peş peşe sıralanmış benzin istasyonlarını fark ettiğinizde bu durum size de mantıksız geliyor olabilir. Rakip işletmeler neden bu kadar yakına dükkan açar ki? Farklı bir semtte tek başına hizmet vererek daha çok kazanmak varken neden yan yana dizilirler? Aslında cevap ekonomide gizli. Bu stratejinin adı bile var ve yalnızca benzin istasyonlarına değil, restoran zincirlerinden kafelere kadar birçok sektöre uygulanıyor.
Ekonomi literatüründe 'Hotelling’in Mekânsal Rekabet Yasası' olarak bilinen bu ilke, rekabet halindeki işletmelerin zamanla birbirine yaklaşarak bir denge kurduğunu savunur. Basit bir örnekle anlatmak gerekirse, sahilde mısır satan iki seyyar satıcı düşünün. Başta ayrı noktalarda dururlar ama her biri daha çok kişiye ulaşmak için merkeze yaklaşır. Sonuç? İkisi de yan yana gelir.
Aynı durum benzinlikler için de geçerlidir. Merkezi lokasyonlar, daha fazla araç trafiği demek. İstasyona birkaç sokak uzakta olmak, müşteri kaybı anlamına gelebilir.
Benzin fiyatları, sürücüler için karar verici en önemli etkenlerden biri. Ancak üç benzinlik yan yana olunca fiyatlar genelde birbirine yaklaşır. İndirim yapan biri olduğunda diğerleri hemen karşılık verir, böylece avantaj kısa sürer.
Bu nedenle istasyonlar, rekabette öne geçmek için fiyat dışında farklı yöntemler kullanır. Kimi zincir markayla iş birliği yapar, kimi kahve dükkanıyla ortaklık kurar, bazıları ise market kısmını geliştirerek müşteri çeker. Hatta temiz tuvaletiyle adından söz ettiren istasyonlar bile vardır.
İstasyonların birbirine bu kadar yakın olması şehir planlaması açısından mantıklı görünse de çevresel ve sağlık açısından tartışmalıdır. 2021 yılında Journal of Environmental Health Science & Engineering dergisinde yayımlanan bir araştırma, çok sayıda benzinliğin bulunduğu bölgelerde benzene maruziyetinin arttığını ortaya koydu.
Bu kimyasal, uzun vadede kanser riskini artırabilecek zehirli bir gaz olarak biliniyor. Özellikle benzin sızıntıları, buharlaşmalar ve araç emisyonları bir araya geldiğinde, o bölgede yaşayanlar için ciddi bir risk teşkil edebiliyor. Yani ekonomik mantık sağlıklı bir çevre anlamına gelmeyebilir.
" Ancak üç benzinlik yan yana olunca fiyatlar genelde birbirine yaklaşır. İndirim yapan biri olduğunda diğerleri hemen karşılık verir, böylece avantaj kısa sürer. "
Organize bir şekilde bu ve buna benzer verdiğiniz gereksiz bilgileri bir tarafa bırakırsak, yan yana dizilmiş benzin istasyonlarını nerede gördünüz siz? Eczane mi bu?
Ne alaka ? İstasyonlar yan yana yer almazlar zaten akılcı değil