Avrupa’nın kalbinde yer alan Çekya, yalnızca Orta Çağ’dan kalma masalsı şehirleriyle değil, aynı zamanda hala euroya geçmeyerek kendi para birimini korumasıyla da dikkat çekiyor. Çek korunası, ismi biraz yabancı gelse de Avrupa’da ayakta kalan en ilginç para birimlerinden biri. Hem geçmişiyle tarihi, hem bugünüyle pratik çözümleri olan bu para birimi hakkında bilmediklerini öğrenmeye hazırsan, hemen başlayalım!
1993’te Çekoslovakya’nın dağılmasıyla yürürlüğe giren korunası, uluslararası kısaltmasıyla CZK olarak tanınıyor. Anlamı taç olan isim, geçmişteki krallık dönemine gönderme yapıyor aslında. Her bir korunada 100 heller bulunuyor olsa da heller artık neredeyse tamamen kullanım dışı. Euro’ya geçmemek konusunda kararlı olan Çekya, kendi para birimini koruyarak ekonomik bağımsızlığını sürdürmekte. Euro yerine korunayla işlem yapmak, ülkeye gelen turistler için hala bir alışma süreci gerektirmekte. Çoğu yerde euro kabul edilmese de nadiren kabul eden yerlerde kur farkı büyük zarar ortaya çıkartabiliyor. Bu da korunayı ülke içinde vazgeçilmez kılan şey oluyor.
Her ne kadar Avrupa Birliği üyesi olsa da Çekya hala kendi para birimi olan korunayı kullanıyor. Bazı turistik bölgelerde euro kabul edilse de çoğu yerde hala geçerli değil. Üstelik euro ile ödeme yaptığınızda genellikle kur farkı zararına uğruyorsunuz. Bu durum halk arasında korunaya olan bağlılığı daha da artırıyor. Turistler, genellikle koruna ile ödeme yapmanın daha avantajlı olduğunu fark ediyor. Bu nedenle ülkeye girişte ilk iş döviz bozdurmak oluyor. Yoksa bir kahveye verdiğiniz euro, küçük çaplı ekonomik krize sebep oluyor.
100, 200, 500, 1000, 2000 ve 5000 korunluk banknotlar mevcut. Her birinin üzerinde Çekya’nın tarihinden önemli isimler yer almakta. Kağıt paralar farklı boyut ve renklerde olduğu için karıştırmak oldukça zor. Sık kullanılan banknotlar genellikle 100 ve 500 CZK oluyor. Sahteciliğe karşı belli aralıklarla tasarımlar yenileniyor ve güvenlik önlemleri artırılıyor. Banknotlar plastikten yapılmıyor ayrıca, geleneksel pamuk bazlı kağıttan yapılıyor. Çek korunası banknotlarının tasarımları sadece ekonomiyle değil, aynı zamanda sanatla da ilgili. Her banknotun arkasında tarihi bir figür yer alırken, ön yüzlerinde karmaşık gravürler ve desenler kullanılıyor. Tasarımlar, Çek grafik sanatının önemli isimlerinden Oldřich Kulhánek tarafından yapıldı. Bu nedenle banknotlar, müzelerde sergilenecek kadar detaylı ve estetik bulunuyor.
1, 2, 5, 10, 20 ve 50 korunluk madeni paralar hala aktif şekilde kullanımda. Toplu taşıma, küçük market alışverişleri ve bazı otomatlar hala bozuk paraya ihtiyaç duyuyor. Paraların tasarımları oldukça zarif diyebiliriz. Genelde ulusal semboller ve şehir motifleri içeriyor. En büyük madeni para olan 50 korunluk, boyut olarak küçük bir bisküvi kadar! Bu nedenle cebinizde taşırken bazen ağırlık yaptığı olabiliyor. Para üstünü bozuk vermek yerine yuvarlayan yerel esnaf da az değil. Bu da madeni paraların değerini bilen turistler için mini bir define avı oluyor.
Avro ve dolar karşısında büyük değer dalgalanmaları yaşamayan koruna, istikrarlı çizgisiyle muadilleri arasında adeta bir yıldız gibi parlıyor. Çekya ekonomisinin sanayi ve ihracat temelli yapısı bu dengeyi destekleyici nitelikte. Enflasyonun düşük seyretmesi de korunayı güçlü kılan unsurlardan biri. Döviz bozdururken genelde avantajlı kur oranları da yakalamak mümkün. Ancak ATM’ler bazen otomatik çevrim oranı teklifi sunarak gizli kesinti uygulayabiliyor. Bu nedenle işlem yaparken dikkatli olmakta fayda var. Özellikle kartla alışverişte orijinal para birimiyle öde seçeneğini tercih etmek çok önemli!
Taç anlamına gelen koruna, Avusturya - Macaristan İmparatorluğu döneminde kullanılan krone para biriminden evrilerek geldi. Çekya, bu isimle hem tarihine hem de bağımsızlık ruhuna sahip çıktığını herkese kanıtlamakta. Korunanın ismi zamanla değişmedi ama kendisi çokça evrim geçirdi. Bu da onu diğer Avrupa para birimlerinden ayırıyor.
1 korun 100 hellerden oluşsa da 2008’den itibaren heller madeni paraları tedavülden kalktı. Artık sadece fiyat etiketlerinde küsurat olarak görülebiliyorlar. Kasalarda bu küsuratlar yuvarlanarak işlem tamamlanıyor. Heller’in kalkışı, bozuk parayla ödeme karmaşasını da azaltmış durumda. Ancak yaşlılar hala heller zamanında 10 kuruşla ekmek alırdık nostaljisi yaşıyor. Dijital ödemelerin yaygınlaşmasıyla birlikte bu alt birime olan ihtiyaç iyice azaldı. Yani bugün biri size heller var mı derse muhtemelen sadece tarih konuşuyordur.
2017 yılında korunadaki değer artışı öyle bir seviyeye gelmişti ki, 1 korunayla alınabilen LEGO parçası sayısı rekor kırmıştı. Bu durum, Çekya’nın ihracat başarısı ve güçlü sanayi yapısıyla doğrudan bağlantılıydı. Özellikle otomotiv ve oyuncak sektörlerinde dünya devleriyle rekabet eden ülke, para birimini de güçlü tutmayı başardı. LEGO’nun üretiminin bir kısmı Çekya’da yapılıyor tam da bu yüzden fiyatlar içeride daha uygun.
Marketlerden sokak satıcılarına kadar çoğu yerde temassız ödeme kabul ediliyor. Apple Pay, Google Pay gibi dijital cüzdanlar da oldukça yaygın. Özellikle Prag gibi büyük şehirlerde neredeyse nakit taşımanıza bile gerek kalmıyor. Yine de kırsal alanlara gidiyorsanız, az da olsa nakit taşımakta fayda var. Toplu taşımada ya da küçük kasabalarda bozuk paraya ihtiyaç duyulabiliyor. Dijitalleşme sayesinde ödeme sistemleri hızlı, güvenli ve kolay. Çekya bu konuda Avrupa’nın dijital öncülerinden biri olmuş durumda.
Česká národní banka, yani Çekya Merkez Bankası para politikalarını belirleyen en önemli otorite. Banknotların tasarımından faiz oranlarına kadar birçok konuda yetkili. Sahtecilikle mücadele için gelişmiş güvenlik önlemleri uyguluyor. Aynı zamanda ülkenin döviz rezervlerini ve para arzını da kontrol ediyor. Euro’ya geçiş konusunda ise 'gerekirse ileride politikası' izliyor.