Ukrayna ve Rusya arasındaki savaşın dünya genelindeki tahıl fiyatlarını etkilemesi nedeniyle iki ülke 24 Şubat tarihinde anlaşma masasına oturdu. Türkiye'nin ev sahipliğinde yapılan anlaşma Rusya, Ukrayna, Türkiye ve Birleşmiş Milletler arasında bir tahıl koridoru kurulması kararıyla sonuçlandı. Peki nedir bu tahıl koridoru ve yıllık buğday fiyatlarını nasıl etkiler?
İşte tahıl koridorunun kapsamı ve geçmiş yıllara ait buğday fiyatları!
Rusya'nın Ukrayna'ya saldırması küresel bir gıda krizi riski taşıyor çünkü Ukrayna dünyanın 4. büyük tahıl ihracatçısı iken, Rusya da dünyanın en büyük buğday ihracatçısı olarak geçiyor. İki ülke Afrika buğday ihtiyacının %40'ını sağlıyordu ve savaş öncesi dönemde Ukrayna ihracatının %90'ını limanlar üzerinden yapıyordu. Çıkan savaş sonucu limanlar kapatılınca küresel bir buğday krizi doğdu.
Limanların kısıtlanmasından sonra ilk tercih kara yolu oldu ve tahıl ihracatında tırlar ile trenler kullanılmaya başlandı. AB'nin Baltık Denizi ve Romanya'daki Constanta Limanı'nı devreye alması Ukrayna ihracatına bir süre destek oldu. Fakat hem Ukrayna vagonlarının Avrupa standartlarından geniş olması, hem de süren savaş bu desteği yetersiz kıldı ve tahılın Baltık limanlara varışı neredeyse 3 haftayı buldu.
Dünyanın iki önemli tahıl ihracatçısının bu ürünleri ihraç edememesi küresel bir kriz doğurdu ve genel olarak tahıl ürünlerinde fiyat artışı söz konusu oldu. Ayrıca özellikle Afrika'daki milyonlarca insanın hayatı tehlikeye girdi. Bunun sonucunda Türkiye'nin ev sahipliğinde; Türkiye, Ukrayna, Rusya ve Birleşmiş Milletler arasında 'Tahıl ve Yiyecek Maddelerinin Ukrayna Limanlarından Emniyetli Sevk Girişimi Belgesi' imzalanarak güvenli bir tahıl koridoru oluşturulması kararı alındı.
Gıda koridoru anlaşması ile Ukrayna'nın kendi denetimindeki Chornomorsk, Pivdennyi ve Odessa limanlarında ihracata başlaması mümkün oldu. Buna göre; tahıl yüklü gemiler artık kılavuz gemilerin yardımıyla mayınlı limanlardan geçecek ve Karadeniz'e ulaşacak. Buradan ise diğer dünya pazarlarına dağıtılacak. Süreç boyunca Rusya ateşkes uygulayacağından gemiler güvenli şekilde limanlara varacak.
Bu anlaşmayla Ukrayna'da kalan 20 milyon tahıl ve gıda ürününün Türkiye üzerinden dünyaya dağılması bekleniyor. Dolayısıyla Karadeniz ve Türkiye'nin önemli bir tampon olduğu söylenebilir. Henüz yeni başlayan bu süreç tahıl fiyatlarına şimdiden olumlu şekilde yansıdı ve tahıl fiyatlarında bir miktar düşüş gözlendi ancak sürecin devam etmesiyle birlikte düşüşlerin daha da hızlanması bekleniyor.
Türkiye'nin üstlendiği bu siyasi rol sayesinde hedeflenen Ukrayna'daki tahılı önce iç piyasaya, daha sonra da dünyaya dağıtmak. Ayrıca Afrika'da açlık sınırında yaşayan insanların hayatını kurtarmak. Bu nedenle genel kanıya göre önümüzdeki dönemde buğday gibi ürünlerin fiyatı ciddi bir düşüş yaşayacak ve tahıl kaynaklı diğer ürün fiyatları da düşecek.
Anlaşma kapsamında Ukrayna'dan ilk gemi Ağustos ayı başında yola çıktı ve bununla birlikte tahıl piyasalarında hızlı bir düşüş gözlendi. Ekmeklik buğdayda ton fiyatı 358 dolara, arpada ton fiyatı ise 318 dolara indi. Bu dönemde hem yerel tüketimi karşılayacak yeterli tahılın ülkemize gireceği, hem de sürekli fiyat düşüşlerinin olacağı öngörülüyor. Ayrıca tahıla bağlı gübre fiyatlarında düşüş olması da bekleniyor.
Temmuz 2022 itibariyle buğdayın aylık ortalama fiyatı 718 TL idi, bu tutar savaş öncesinde yani Ocak 2022'de 473 TL gibi çok daha düşük bir seviyedeydi. Bir önceki yıl aynı döneminde ise fiyatlar neredeyse yarı yarıya daha azdı, nitekim Ocak 2021'de buğdayın aylık ortalama fiyatı 226 TL civarıydı.
Önceki yıllarda ise buğdayın fiyatı şimdikinden çok daha düşüktü. 2020 Ocak ayında iç piyasadaki ortalama fiyat 169 TL, 2019'da 147 TL, 2016'da ise 95 TL idi. Buğday fiyatları hem düzenli olarak yükselen enflasyondan, hem de savaş ve pandemi gibi küresel krizlerden oldukça kötü şekilde etkilendi. Fakat tahıl koridorunun en azından bu hızlı yükselişleri engellemesi ve fiyatları bir nebze düşürerek halkı rahatlatması bekleniyor.