85 Yıl Önce Afet İnan'ın Sorduğu Kritik Soru: Modern Irklar Arasında Türklerin Yeri Nedir?

15.06.2021 - 08:45

64 bin kişi üzerinde yapılan dev bir bilimsel bir çalışma...

Bir tarihçi olarak Afet İnan'ı böylesine bir çalışmaya iten temel iki durum söz konusudur. Bunlardan birincisine göre okuduğu bir coğrafya kitabında Türklerin sarı ırka mensup olduğu yazar.

Ve bu yüzden Türkler 'ikincil'dir. İkincisine göre ise Avrupa'da yayımlanan bazı tarih kitapları Türkleri medeniyetten uzak barbar ve istilacı bir kavim olarak tanıtır. İşte bunlar üzerine İnan, antropoloji ve medeniyet tarihi çalışmalarına yoğunlaşır.

Hatta Atatürk de yukarıdaki iddialara karşı şöyle diyecektir: "Hayır, böyle olamaz. Bunların üzerinde meşgul olmamız gerekir." Ve yeni kitaplar getirtmenin yanı sıra İnan'ı Cenevre'ye okumaya gönderir.

Afet İnan, Atatürk'ün de yakından tanıdığı Antropolog Prof. Pittard'ın yanında Cenevre'de Modern ve Yakın Çağlar Bölümü'nde eğitim alır. İnan'ın doktora tezinin başlığı şöyledir: “Türk Halkının ve Türk Tarihinin Antropolojik Karakteri Üzerine”

Afet İnan'ın bu tezdeki temel sorularından biri ise "Modern ırk tasniflemelerinde Türk ırkını nereye oturtmak gerekir?" sorusudur. İşte Afet İnan bu soruyu cevaplamak için...

Türkiye'nin çeşitli bölgelerinde antropometrik ölçümler yaparak Türklerin morfolojik karakterini belirlemek ister, Atatürk ve hükumetten de maddi destek bulur. Böylece Türkiye 10 bölgeye ayrılır ve her birinde görevli olacak 1 doktor ve hemşire seçilir.

Ardından bu ekipler 19 Haziran-31 Aralık 1937 tarihleri arasında tam 64 bin denek üzerinde ölçüm yapar. Bu girişim yurtdışında büyük ses getirir. Prof. Pittard,

'Hiçbir zaman hiçbir devletin böyle bir antropoloji envanteri oluşturmadığını' söyler. Ayrıca anketlerdeki daha önceki hiçbir çalışmada olmadığı kadar olan kadın sayısı, erkek ve kadın arasında da bir mukayeseye olanak sağlayacağından oldukça önemlidir.

İnan, çalışmasının sonucunu şöyle özetler: "Türklerin boyu ortalamadan az uzundur. Genellikle bacakları uzundur ve çoğunun kafasının ön alt ekseni kısadır. Ayrıca uzun burunlulardır."

'Göz ve saç rengi umumiyetle ortadır. Türklerin büyük çoğunluğu ırk ayrılmalarında Avrupa'nın beyaz ırkına mensuptur. Aralarında yine beyaz olan Homo Dinarikus denilen ırkın mensupları da vardır.'

Bu tanımla birlikte Türklerin dünyadaki yerinin tam olarak belirlenmesi için özellikle farklı tarih ve mekanlardan bozulmadan günümüze gelmiş yeterli sayıda iskelete ihtiyaç vardır.

Ve İnan da bu konuda ihtiyatlıdır: 'Fakat asıl antropolojiyi tarihin bir yardımcısı olarak ele alıyoruz. Bilhassa yurdumuzda, isimlerini bilmediğimiz, eski medeniyetler yaratmış ve yaşatmış olan kavimlerin, ırkî karakterleri...'

"Kalan iskeletleriyle tespit edilebilirse, onların kimlere ve hangi ırka mensup olduğunu anlamak imkânını bulacağız."

'Bu suretle, ilk önce Türkiye topraklarında bugün yaşamakta olan insanların, geçmişteki vatandaşlarıyla olan ilgileri meydana çıkacaktır.'

Bu arada Türkiye'de 1937 yılındaki bu araştırmadan sonraki en kapsamlı antropometrik ölçümleme çalışması, 2003-2007 yılları arasında yapılır.

Prof. Erksin Güleç'in başkanlığını yaptığı araştırma topluluğu Türkiye'nin 7 coğrafi bölgesinden 1050 kadın ve erkek olmak üzere 2100 deneğin ölçülerini alır. Böylece yaklaşık 70 sene arayla yapılan bu iki ölçümün sonuçlarını karşılaştırma olanağı doğar.