İskoçlar Birleşik Krallık'tan ayrılıp ayrılmama kararı için bugün sandık başında. İskoçya, Birleşik Krallık’tan ayrılmaya karar verirse, 300 yıldan fazla mazisi olan bir devir kapanabilir. İskoçya’da bağımsızlık kararı çıkması halinde ortaya çıkacak tabloya ilişkin 7 önemli soru ve cevapları derledik.
Hayır, referandumda ‘Evet’ kararı çıksarsa İskoç hükümeti ile Londra arasında uzun bir müzakere süreci başlayacak.
18 Eylül yani bugünkü referandumla yalnızca İskoçların bağımsız olmayı isteyip istemedikleri oylanacak. Ancak, sandıktan bağımsızlığa evet sonucu çıksa bile tüm bunlar birden gerçekleşmeyecek. Bağımsızlığın yürürlüğe girme günü, şu anki planlara göre 24 Mart 2016 olarak belirlendi. Bu geçiş aşamasının sonuna kadar bazı siyasi ve ekonomik konuların açıklığa kavuşturulması gerekiyor.
İskoçya’nın Birleşik Krallık’tan ayrılması halinde geçiş aşamasının sonunda, yani 2016 baharında yeni bir devlet ortaya çıkmış olacak. Bu devletin de AB’ye yeniden başvuru yapması gerekiyor. Bu, NATO için de geçerli. İskoçya bağımsızlıktan sonra artık Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü’nün bir parçası sayılmayacak. Bu askeri ittifağa dahil olmayı yeniden talep etmesi gerekecek. Üye olabilmesi için ise tüm NATO üyelerinin onay vermesi şart.
Birçok Avrupa ülkesi referandum konusunda endişeli. İskoçların Avrupa’ya, Büyük Britanya'daki diğer kesimlerden daha sıcak baktığı biliniyor. O nedenle İskoçların ayrılması halinde Birleşik Krallık'ta AB’ye şüpheyle yaklaşanların daha çok güçleneceği öngörülüyor. Büyük Britanya, AB üyeliğine ilişkin, planlandığı gibi 2017’de bir referandum gerçekleştirirse, İskoçya’nın 4 milyon oyunun eksikliği, AB karşıtlarının galip çıkması için belirleyici etken olabilir.
Mart 2016'ya kadar İngiliz Sterlini İskoçya’da para birimi olarak kalacak. Sonrası içinse, Londra, bir para birliği fikrine kesin olarak karşı çıkıyor. Buna karşın, İskoçya Bölgesel Hükümeti Başkanı Alex Salmond, İngilizlerin rızası olmaksızın Sterlin kullanılacağını açıkladı. İskoçya’nın kendi merkez bankası yok ve böyle bir durumda kendi parasını basamaz.
İskoçya’nın AB üyesi olmak istemesi halindeyse üyelik, Euro'ya geçme şartına bağlanabilir. Birliğe girme aşamasındaki ülkeler, ilk iş olarak kendi para birimlerini tekrar resmi olarak piyasaya sürmeden önce Euro'ya bağlamak zorundalar.
Bir başka ihtimal ise, İskoçya'nın kendi para birimini kullanması. İskoçya halihazırda kendi İskoç Sterlini banknotlarını basıyor, ancak bunlar da sıkı sıkıya İngiliz Sterlini'ne bağlı. Hükümet kendi para birimi olduğu takdirde parayı devalüe edebilir ve faizleri etkileyebilir. Bu yolla, ortaya çıkabilecek bütçe açıkları da kapatılabilir.
Londra’daki hükümet, İskoçya’nın bağımsızlık kararı alması halinde tüm devlet borçlarından sorumlu olarak kalacağının sinyallerini verdi. Geçiş aşamasından sonra da İskoçya'nın, İngiliz hükümetinin talebi doğrultusunda 'Büyük Britanya’nın yükümlülüklerinin adil ve nispi bir kısmını üstlenmek zorunda olduğu' ifade edildi. Belirsiz olan, borçların ekonominin gücüne göre mi yoksa nüfusun oranına göre mi paylaştırılacağı. İlk olasılığın İskoçya için daha uygun olacağı kesin.
Birleşik Kralık’ta 1960’larda keşfedilen petrol ve doğalgaz rezervlerinin büyük kısmı, İskoçya’nın kuzey ve batısındaki Kuzey Denizi’nde bulunuyor. Birleşik Krallık’ın yılda 10 milyar dolar civarında vergi geliri sağladığı Kuzey Denizi petrol ve gaz yataklarının yüzde 84’ü İskoçya karasularında. Bu bölgede 24 milyar varil petrol olduğu ve bunun 30-40 yıl daha dayanacağı tahmin ediliyor.
İskoç hükümeti halihazırda Kuzey Denizi’nden elde edilen petrol gelirlerinin yüzde 10- 15’ini alıyor. Ancak bağımsızlık kararı sonrasında buradan çıkarılacak petrolün nasıl paylaşılacağı henüz belirsiz.
Birleşik Krallığın İngiltere, İskoçya ve İrlanda bayraklarının birleşimiyle oluşan bayrağında, bağımsızlık sonrası İskoçya haçının silinebileceği konuşuluyor. 1603 yılında İskoçya Kralı 6. James aynı zamanda Birleşik Krallık'ın Kralı oldu. Ancak iki ayrı devlet de kendi bayraklarını kullanmaya devam etti. Britanya bayrağında beyaz bir zeminin üzerinde kırmızı bir Aziz George haçı bulunuyor. İskoçya bayrağındaysa mavi bir zemin üzerinde Aziz Andrew haçı bulunuyor. İki bayrağın birleştirilmesi konusunda tartışmalar başladı. 12 Nisan 1606'da Kral 6. James beyaz ve kırmızı haçların birleştirilmesi için emir verdi. Böylece Birleşik Krallık'ın ilk ortak bayrağı ortaya çıktı. 1800 yılında İrlanda'nın da birliğe dahil olmasıyla bayrak değişti. Birleşik Krallık bayrağında İngiltere ve İskoçya bayraklarındaki haçların ardından İrlanda bayrağındaki Azi Patrik bayrağı eklendi.
İskoçya'daki bağımsızlık referandumundan ayrılık kararı çıkarsa İskoçya bayrağındaki Aziz Andrew haçının silinmesi söz konusu olabilir.
Kaynaklar: Deutsche Welle, Al Jazeera, Diken ve Zete