2023 Pulitzer Kurgu Ödüllü "Güven", Der Spiegel’in "Dünyanın En İyi 100 Kitabı" Listesinde

24.04.2025 - 11:32

Hikâyeyi kim anlatırsa gerçek odur. Peki ya anlatıcı güvenilir değilse? Ya gerçek, onu elinde tutan güçlülerin kalemiyle eğilip bükülüyorsa? İşte Hernan Diaz, Güven romanında tam da bu soruların peşine düşüyor ve okuru, edebiyatın içinde bir finansal spekülasyona sürüklüyor.

Bu noktada Diaz’ı biraz daha yakından tanımak gerekiyor. Arjantin doğumlu Amerikalı yazar Hernan Diaz, edebiyat dünyasına akademik bir geçmişten gelen ve hikâye anlatıcılığını bir zihin oyunu olarak ele alan isimlerden biri. Columbia Üniversitesi’nde akademisyenlik yapmış, Jorge Luis Borges ve Latin Amerika edebiyatı üzerine çalışmış, ardından edebiyat sahnesine romanlarıyla damga vurmuş bir yazar. İlk romanı Uzaklarda (In the Distance) 2017’de yayımlandığında büyük ses getirdi ve Pulitzer Ödülü finalisti oldu. Amerikan western anlatısını tersyüz eden bu roman, bir göçmenin gözünden Amerika’nın epik mitolojisini yerle bir ediyordu.

Ama asıl büyük çıkışını Güven (Trust) ile yaptı. 2022’de yayımlanan roman, edebiyat dünyasında adeta bir fırtına kopardı. 2023 Pulitzer Ödülü’ne layık görüldü, Kirkus Ödülü’nü kazandı ve New York Times’ın yılın en iyi kitapları listesine girdi. Eleştirmenler Diaz’ın postmodern anlatı tekniğini, tarih ile kurmaca arasındaki ince çizgiyi büyük ustalıkla yansıtmasını ve Borgesvari katmanlı yapısını öve öve bitiremedi.

Ancak Güven, yalnızca teknik bir ustalık değil, aynı zamanda son derece güncel bir mesele üzerine de odaklanıyor: Hakikatin kimler tarafından kontrol edildiği.

Zenginlik, Güç ve Gerçeğin Sahipleri Görseli — Roman, gerçek dediğimiz şeyin kimin hikâyesini dinlediğimize bağlı olduğunu hatırlatan, zekice kurgulanmış bir anlatı. Merkezinde, Amerikan finans tarihine damga vurmuş, piyasalara yön veren, parasıyla yalnızca ekonomiyi değil, kendi hikâyesini de şekillendirmeye çalışan Andrew Bevel var. Bevel’in hikâyesi, tek bir anlatıcının elinden çıkamayacak kadar karmaşık, çünkü servet yalnızca rakamlarla değil, anlatılarla da inşa edilir.
İlk olarak, kurgusal bir yazar olan Harold Vanner’ın kaleme aldığı Bonds isimli romanla tanıyoruz Bevel’i. Bu kitapta Bevel’in karşılığı olan Benjamin Rask, finans dünyasının acımasız bir yüzü, eşi ise toplumdan elini eteğini çekmiş, trajik bir figür. Ama mesele şu ki, bu anlatı Bevel’in hoşuna gitmiyor. Güçlü adamlar yalnızca paranın değil, kendi tarihlerinin de sahibi olmak ister. Bevel, kendi versiyonunu yazdırmaya girişiyor: My Life. Ama ne ilginçtir ki, bu otobiyografi bile eksik, soğuk, tamamlanmamış… Servetini kusursuz yöneten bir adamın kendi hikâyesini bile toparlayamaması, oldukça ironik. Bunun üzerine genç bir kadın yazar devreye giriyor: Ida Partenza. Bevel’in gölge yazarı olarak onun hatıralarını düzenleme işini üstleniyor ama farkında olmadan bir başka spekülasyonun içine çekiliyor: Hakikatin spekülasyonu.
Sonra… büyük sürpriz geliyor: Mildred Bevel. Yani Andrew’un yıllarca suskun kalmış eşi. Tarihin, güçlü erkeklerin sesiyle yazıldığını düşünüyorsanız, *Güven* sizi en büyük yanılgınızla yüzleştiriyor. En sonunda, gerçek belki de hep susturulmuş olanın ağzından dökülüyor. Mildred’in günlüğü, Bevel’in inşa ettiği mitolojiyi bir çırpıda yerle bir ediyor. Bir zamanlar borsaya hâkim olan bu adam, kendi hayatı üzerinde bile kontrol sahibi mi, yoksa o da bir sistemin oyuncağı mıydı?
**Gerçeğin Borsası: Hakikat Ne Kadar Etkilenebilir?**
Hernan Diaz, tarih ile kurmaca, güç ile gerçek arasındaki bulanık çizgiyi ustaca işliyor. Hikâye, anlatıcının elinde olduğu sürece gerçeğin de bir pazarlık konusu olabileceğini gösteriyor. Büyük sermayeler gibi, büyük anlatılar da satılabilir, şekillendirilebilir, çarpıtılabilir. Peki ama o zaman, kim doğruyu söylüyor? Okur olarak biz neye güveneceğiz?
Romanın en büyük başarısı, anlatıyı tersyüz eden bu çok katmanlı kurgusunda yatıyor. Her yeni bölüm, bir öncekinin doğruluğunu sorgulatıyor. Okur, anlatıcının güvenilirliğiyle sürekli bir yüzleşme yaşıyor. İşte tam bu noktada, Diaz’ın Borgesvari anlatım oyunları devreye giriyor: Roman içinde roman, otobiyografi içinde boşluklar, hatırat içinde unutulmuş detaylar… Anlatılar, tıpkı finans piyasaları gibi oynak ve belirsiz.
Ama *Güven* yalnızca edebi bir kurgu oyunu değil. Alt metinde çok daha keskin bir toplumsal eleştiri var: Servet yalnızca parayı değil, gerçeği de şekillendirir. Güçlü olan yalnızca yatırım portföylerini değil, kendi tarihini de yönetir. 20. yüzyılın başında Wall Street’te geçen bu roman, bugün bile gözümüzün önünde defalarca yazılıp silinen gerçeklerimizi düşündürtüyor.

Peki Okuduğumuz Tüm Otobiyografiler Gerçeği mi Anlatıyor?

Sonuçta Güven bir roman, kurmaca bir hikâye. Ama gerçek hayatta farklı mı?

Bugüne kadar kaç büyük iş insanının, politikacının, sanatçının hayatını otobiyografilerinden ya da onlar hakkında yazılmış “resmî” kitaplardan okuduk? Peki kaç tanesi bize gerçeği anlattı? Madem Güven’in alt metni bize şunu söylüyor: “Eğer yeterince paran varsa, yalnızca piyasaları değil, kendi hikâyeni de şekillendirebilirsin.” O zaman şu soru kaçınılmaz oluyor:

Bugüne kadar hangi hikâyeleri gerçek sandık? Kaç büyük figürün otobiyografisini okurken iç çekerek hayranlık duyduk, “İşte, başarı böyle gelir!” diye düşündük ama belki de okuduklarımız yalnızca bir imaj yönetimi çalışmasından ibaretti? Eğer gerçek, gücü elinde tutan tarafından manipüle ediliyorsa, yıllardır okuduğumuz hayat hikâyelerine ne kadar güvenebiliriz?

İşte Güven, bu noktada yalnızca Wall Street milyarderlerini değil, tarihi ve toplumsal hafızayı nasıl şekillendirdiğimizi de sorgulatan bir roman. Belki de en sarsıcı yanı şu: Hakikati şekillendirenler yalnızca borsada kazananlar değil. Her güçlü figür, kendi anlatısını yaratıyor ve biz bunu okurken, gerçeği mi yoksa iyi kurgulanmış bir hikâyeyi mi satın aldığımızı bilemiyoruz.

Hakikate Kime Güveneceğiz?

Hernan Diaz, Güven ile büyük anlatıları ve büyük servetleri yerle bir eden bir yapıt ortaya koyuyor. Kendi tarihimizi kimin yazdığına dair hepimizin şüpheyle bakmasını sağlıyor. Belki de en önemli soruyu soruyor:

Gerçek, yalnızca en yüksek fiyata satılan bir hikâye midir?

Instagram

Bu makalede öne sürülen fikir ve yaklaşımlar tamamıyla yazarlarının özgün düşünceleridir ve Onedio'nun editöryal politikasını yansıtmayabilir. ©Onedio

Popüler İçerikler