Gölge bankacılık (shadow banking), son on yılda büyük bir hızla büyümeye devam ediyor. Aynı zamanda gölge bankalar, mali kriz sonrası ülkelere pek çok faydası dokunan bir sistem. Peki, gölge bankacılık tam olarak nedir? İşte, gölge bankacılığa dair detaylar.
Gölge bankacılık, geleneksel bankacılık sistemi ile yakın ilişki içerisinde bulunur. Bilanço dışı işlemlerden oluşan bankacılık sistemine denir. Geleneksel bankacılık sistemine yasal arbitraj, vergi arbitrajı ve ilave fonlama avantajı imkânlarını sunar. Yani geleneksel bankacılık sistemi kredi isteyen kişilere aracı olan kurumlar olarak bilinir. Fakat gölge bankacılıkta nakit paralar mevduat hesabına aktarılmaz. Bununla beraber, bireysel bankacılık ürünleri müşterilere sunulmaz. Dolayısıyla gölge bankacılık daha çok hedge fonlar, türev araçlar ve repo piyasası ile ilgileniyor.
Gölge bankacılık sistemi, geleneksel bankacılık sistemlerinde olduğu gibi yasal açılardan denetlenmez. Ticari bankalarla aynı hizmeti sunar. Geleneksel bankalar gibi borç alıp verebilir. Aynı zamanda yatırım yapılabilir. Fakat bankacılık denetlemelerine ve düzenlemelerine tabi tutulmayan finansal kuruluşlar içerisindedir.
Küreselleşme ile beraber finansal sektörün yükselen piyasa ekonomilerindeki yeri önem kazandı. Yani finansallaşmanın yükseldiği makroekonomik sistemde dünyanın yaşadığı en büyük ekonomik kriz 2008 yılında yaşanmıştı. Bu beraberinde bazı sorgulamaları getirmişti. Gölge bankacılık sistemi de 2008 ekonomik krizinden sonra daha çok önem kazandı. Bu sebeple, faaliyetleri günümüzde daha da ivme yakaladı.
Gölge bankacılık 21.yüzyılda muazzam bir şekilde genişlemeye devam ediyor. 2019 yılında da toplam aktif değerinin 100 trilyon doları aştığı tahmin ediliyor. Kurumlara verilen tüm kredilerin %80'inden fazlasının gölge bankacılık kurumları tarafından sağlandığı düşünülüyor.
Gölge bankacılık ifadesi, ilk olarak 2007 yılında Paul McCulley tarafından ortaya atılır. Gölge bankacılıkta geleneksel bankalara nazaran daha düşük faizle kredi alınabiliyor. Ayrıca gölge bankacılığın ana kaynağı repo piyasası. Bankaların ellerinde olan araçları ileri bir tarih ve fiyat karşılığında yatırımcıya satış yaptıkları işlem türüne repo piyasası denir. Öte yandan ABD, gölge bankacılığın en büyük oyuncusu konumunda. Avrupa da gölge bankacılığı konusunda sektörde en hızlı büyüyen pazarlar arasında.
Gölge bankacılık, sadece düşük faiz oranları ile bilinmez. Aynı zamanda teminatsız kredi verir. Bundan dolayı tercih edilir. Aslında gölge bankacılıkta sıradan tüketicilerden mevduat kabul edilmez ve tutulmaz. Dolayısıyla gölge terimi, devlet düzenlemelerinden muaf tutuldukları için kullanılır. Yani bu terimle kamuya karşı şeffaf olmadığını gösterir.
Gölge bankacılık sistemi içinden yer alan kuruluşlar, kısa vadeli fonlar ile likit olmayan uzun vadeli varlıklara yatırım yaparak vade ve likidite dönüşümü faaliyetinde bulunur. Gölge bankacılık işlemleri; alternatif finansman sistemleri aracılığı ile finansal derinleşmeye katkı sağlar. Ancak yeni risklere sebep olmaması için gölge bankacılık işlemlerinin ve gelişimlerinin takip edilmesi önerilir. Risklerin doğru tespit edilmesi için bilgi eksikliklerinin giderilmesi de şart.
Sanki bana gölge bankacılık = yasal tefecilik gibi geldi...