21.yüzyıl önceki iki yüzyıl kadar çalkantılı geçiyor. Çünkü bu yüzyılda küresel ekonomiyi vuran çok sayıda mali kriz yaşandı. Şimdi gelin, 2000 sonrası dünya piyasalarında yaşanan büyük krizleri yakından inceleyelim.
21.yüzyıl önceki iki yüzyıl kadar çalkantılı geçiyor. Çünkü bu yüzyılda küresel ekonomiyi vuran çok sayıda mali kriz yaşandı. Şimdi gelin, 2000 sonrası dünya piyasalarında yaşanan büyük krizleri yakından inceleyelim.
Arjantin, 2001 Aralık ayı ile 2002 Ocak ayı arasında yıkıcı bir ekonomik krize sürüklendi. Kısmen mevduatın dondurulması, kamu borcunun temerrüde düşmesi ve sabit döviz kurunun terk edilmesi; üretimde düşüşe, yüksek işsizliğe ve siyasi politikalara yol açtı. ABD dolarına yönelik başarısız bir sabit kur, Arjantin pezosunu kargaşa içine soktu. 1 Aralık 2001'de Ekonomi Bakanı Domingo Cavallo, banka mevduatlarının dondurulmasını yasalaştırdı. Öte yandan, aileler birikimlerinden mahrum bırakıldı. Enflasyon oranları da astronomik bir şekilde %5.000'e ulaştı.
2007-2009 küresel mali krizi, ABD'de patlak verdi. Büyük buhrandan bu yana yaşanan en kötü küresel ekonomik kriz olarak biliniyor. Çünkü dünya çapında mali piyasaları kasıp kavurdu. Büyük durgunluğu ateşledi. En şiddetli mali krizlerden biridir. Ayrıca bu kriz, ABD'deki konut balonunun çökmesiyle tetiklendi. Ardından dünyanın en büyük yatırım bankalarından biri olan Lehman Brothers bankasının iflas etmesiyle sonuçlandı. Birçok finansal kurum ve işletme iflasın eşiğine geldi. Her şeyin normale dönmesi neredeyse on yıl sürdü. Yol boyunca da milyonlarca işi ve parayı silip süpürdü.
Euro bölgesi krizi, borç sorunlarını ortaya çıkardı. Bu kriz, 2009 yılının sonundan bu yana Avrupa Birliği'nde yaşanıyor. Birkaç euro bölgesi üyesi devlet borçlarını ödeyemez hale gelmiştir. Ayrıca Avrupa Merkez Bankası ve Uluslararası Para Fonu'ndan yardım istemek zorunda kalmışlardır. Aynı zamanda bu kriz, Avrupa Birliği'ni neredeyse yok ediyordu. Batı toparlanmaya başlamış olsa da 2020 covid pandemisinin tetiklediği en derin krizi başlattı.
Venezuela'da yıllardır süren giderek toplumsal krize dönüşen ekonomik ve siyasi istikrarsızlıklar yaşanıyor. Sosyoekonomik ve siyasi krizlerden biridir. Venezuela tarihinin açık ara en kötü ekonomik krizi. Kriz, ülkede yaşayan çoğu insanın yaşamını etkiledi. Siyasi yolsuzluk, kronik gıda kıtlığı, ilaç kıtlığı, işletmelerin kapanması, insan hakları ihlalleri ve petrole yüksek bağımlılık gibi olaylar krizin kötüleşmesine katkıda bulundu.
Rus ekonomisi, büyük ölçüde gelişen enerji sektörü ve yükselen küresel emtia fiyatları sayesinde 21.yüzyılda kayda değer bir şekilde büyüdü. Bu da Rus ekonomisini enerji ihracatına bağımlı hale getirdi. Hatta Rus hükümetinin gelirlerinin neredeyse yarısı petrol ve doğal gaz satışından elde edildi. Ancak küresel petrol fiyatları 2014 Haziran ayında sert bir düşüş yaşadı. Bir varil petrolün fiyatı 100 dolar eşiğinden düştü. Yaklaşık 6 ayda %40 oranlarında düştü. Petrol fiyatları dünyanın bağlı olduğu bir kaynak. Bu sebeple, çoğu ülke için finansal endişe kaynağı oldu. Vladimir Putin Kırım'ı işgal edince enerji sorunu daha da kötüleşti. Bunun sonucunda ABD'den ve Avrupa'dan ekonomik yaptırımlar geldi. Rus hükümeti de agresif parasal genişleme ile karşılık verince yüksek enflasyon yaşandı. Aynı zamanda Rus bankaları arasında felç edici kayıplar oldu.
Rusya ve Ukrayna arasında devam eden savaş, 2014 yılında başlamıştı. Uluslararası çatışmaya dönüştü. Deniz olayları, siber savaş ve artan siyasi gerilimler yaşandı. 2022 Şubat ayında da Rusya, Ukrayna'ya tam ölçekli bir işgal başlattı. Finansal tarafta savaş, küresel risk algısını değiştiriyor. Güvenli limanlara yönelişi tetikliyor. Aynı zamanda küresel enflasyon üzerinde yukarı yönlü baskı oluşturuyor. Enerji fiyatları rekor seviyelerde seyrediyor.
Çin borsa çalkantısı, 12 Haziran 2015'te borsa balonunun patlamasıyla başladı. 2016 Şubat ayında sona erdi. Çin borsalarının değerleri hükümetin çabasına rağmen azalmaya devam etti. Ekim 2015'te Uluslararası Para Fonu'nun Peru'da düzenlenen yıllık toplantısında Çin'in durgunluğu tartışmalara neden oldu. Aralık 2015'te Çin borsası şoktan kurtuldu. Bu da dünya piyasasında yaşanan büyük krizler arasındaydı.
Covid-19 durgunluğu, günümüzde de devam ediyor. Çoğu ülkede durgunluk 2020 Şubat ayında başladı. 2020 yılının başlarında alınan Covid-19 kısıtlamaları, küresel ekonomiyi krize sürükledi. Yedi ay içerisinde her gelişmiş ekonomi resesyona girdi. Durgunluk birçok ülkede alışılmadık derecede yüksek ve hızlı artışlar gördü. Öte yandan, 2019 yılında IMF dünya ekonomisinin senkronize bir yavaşlama yaşadığını bildirdi.