19 Mayıs 1919'un Görünmez Kahramanlarından Biri, Efendi Kaptan: İsmail Hakkı Durusu

19.05.2021 - 10:48

Kolay değil, ulusu yeniden doğurtacak bir yolculuğa kaptanlık etmek!

"İngiltere himayesi, Amerika mandası ya da mahalli kurtuluş çareleri... Efendiler, ben bu kararların hiçbirinde isabet görmedim. Efendiler, bu vaziyet karşısında tek bir karar vardı, o da..."

'Milli hakimiyete dayalı, kayıtsız şartsız bağımsız yeni bir Türk devleti tesis etmek! İşte daha İstanbul'dan çıkmadan evvel düşündüğümüz ve Samsun'da Anadolu topraklarına ayak basar basmaz tatbikatına başladığımız karar, bu karar olmuştur.'

Tam 8 yıl sonra, Nutuk'ta bu şekilde ifade eder Gazi, Bandırma'ya binmeden önceki düşüncelerini ve 16 Mayıs'ta ayrılır İstanbul'dan. Bu arada izleneceğine dair bir istihbarat gelir.

Gazi Paşa her ihtimale karşı emir verir İsmail Hakkı Kaptan'a: Karaya paralel gidilecek, herhangi bir tehlikede gemi karaya oturtulacak. Ve Kaptan, Karadeniz'e rağmen 7 deniz mili (saatte yaklaşık 12 km) ile Bandırma'yı Samsun'a ulaştırır.

Ve bu yüzdendir ki "Durusu" soyadını alır İsmail Hakkı Kaptan. Ayrıca bu sefere çıkarken mesleğinde neredeyse 30 yılı doldurmuş, Hindistan'a kadar gitmiş, 48 yaşında tecrübeli bir kaptandır.

Bandırma Vapuru kaptanlığı kendisine seyahatten 19 gün önce verilir aslında. Ve Gazi Paşa ile de seferden 1 gün önce rotayı kararlaştırırlar. İsmail Kaptan bu zorlu rota için 41 yıllık gemiyi sandalları dahil kısa bir sürede elden geçirip seyahate hazırlar.

1871'de Kayseri, Zincidere'de doğan İsmail Hakkı Kaptan, 1891'de Bahriye Mektebi yani Heybeliada Denizcilik Okulu'ndan mezun olur. Ve tabii ki ömrü denizlerde geçer.

Babası Hacı Ahmet Bey de denizci ve kaptan olan İsmail Hakkı Bey, mezun olduktan sonra 1892'de Kayseri Vapurunda stajyer olarak göreve başlar. Birçok gemide subaylık yapar ve Bandırma'dan önce 1915'te Doğan Vapurunda kaptanlığa atanır.

Gençliğinde Fatma Hanım ile evlenen İsmail Hakkı Durusu'nun bir kızı olur, Safiye Ulugöl. Safiye Hanım'ın da üç çocuğu olur.

Lemi Ulugöl (1985'te vefat eder.), Nejatl ve Bilgin Ulugöl. Nejat ve Bilgin Bey bugün İstanbul'da oturmaktalar. İsmail Hakkı Durusu ise 1922 yılında emekli olur, 1940'ta vefat eder ve Feriköy'e defnedilir. Eşi de kendisinden 7 yıl sonra Kaptan'ın yanına...

Kaptan'ın torunu Nejat Ulugöl şöyle der dedesi hakkında: "Çok yumuşak huylu, ailesine çok düşkün, mütevazı bir kişiliğe sahip. Denizcilik camiasında 'Efendi Kaptan' olarak anılır."

'Sigara, içki kullanmaz, kahvehaneye gitmez, kendisinden bahsetmeyi sevmez.' Ve Nejat Bey'in söylediğine göre İsmail Hakkı Kaptan emekliliğinden sonra da bu sade hayatını devam ettirir, Kasımpaşa'daki ahşap evinde kanarya ve çiçeklerle meşgul olarak yaşar.

Unutmadan... Gazi Paşa iki kez çağırır İsmail Hakkı Kaptan'ı yanına. Bunlardan biri Cumhuriyet'in ilanından sonra ilk kez İstanbul'a gittiği zamana denk gelir.

Ancak İsmail Hakkı Durusu Dolmabahçe'den yapılan bu davete icabet etmez; çünkü hizmetine karşılık para veya iyilik istediğinin zannedilmesinden endişelenir. Diğer davette ise kendisi hastadır. Ve sonuç olarak Gazi ile 1919'dan sonra hiç görüşmez.

Yıllarca Bandırma ile ilgili asılsız iddialara cevap veren; pusulasıyla, paraketesiyle, bütün donanımıyla Bandırma'yı sefere hazır eden İsmail Hakkı Kaptan'ın adı bugün bir vapurda yaşamakta.

İstanbul Şehir Hatları'na bağlı vapur, bu gerçekten mütevazı ve sessiz kahramanın adını ve hatırasını Boğaz'da yaşatmaya devam ediyor. Ve görüyoruz ki dostlar, gerçekten, 'Cumhuriyet' hala İsmail Hakkı ve onun gibilerin hatırına 'ayakta duruyor.'