Merhaba. Tekel Birası'nı aranızda daha önce deneyen var mı? Türkiye'nin ilk birası olma özelliğini taşıyan Tekel Birası, toplumumuzda büyük ve ayrı bir yere sahip aslında. Yeni neslin, eski içenlerden duyduğu ve merak ettiği bu lezzetin de bir tarihi var. Bu yazıda Türkiye'nin ilk birası olan Tekel Birası'nın nasıl üretime başladığını ve kimlere satıldığının hikayesini yazdım.
İyi okumalar dilerim.
1940'lı yıllardan 2000'lere kadar üretilen Tekel Birası, Türkiye'nin toplumsal hafızasında kendine yer edinen özel ürünlerden biridir. İlk olarak 1890 yılında Şişli'nin Bomonti semtinde üretilmeye başlamıştır. Bomonti semti de zaten İsviçreli Adolf ve Walter kardeşlerin Bomonti Bira Fabrikası'nı burada kurmasından gelmektedir. Tekel birası da ülkenin en eski bira markası olarak bilinmektedir.
1912 yılında Bomonti, rakibi Nektar şirketi ile birleşerek Bomonti-Nektar Birleşik Bira Fabrikaları Şirketi olarak anılmaya başlamıştır. 1939 yılında ise şirket tekel tarafından devralınmış ve Bomonti markasını Tekel Birası olarak şişelemeye başlamıştır.
Tekel Birası 1940’tan 2003’e kadar önce Şişli Bomonti ve İzmir'deki Aydın Bira fabrikalarında üretilmiştir. Daha sonra 1972 yılında Yozgat fabrikası da devreye girmiştir. Üretimi giderek artan ve sadece malttan üretilen, nispeten az alkollü ve aromatik lezzetiyle Tekel Birası yıllar içerisinde kendine has bir tüketici kitlesi yaratmıştır.
1940’lardan bu yana üretilen Tekel Birası, Tekel’in özelleştirmesiyle 2005 yılında Tekel’den Mey İçki'ye geçmiştir ancak üreticinin gerekli ilgiyi göstermemesinden dolayı piyasada devamlı olarak arz edilmemiştir. Dolayısıyla Tekel Birası unutulmak üzere rafa kaldırılmış. Daha sonra bira üretiminden çıkan Mey İçki 2010 yılında Tekel Birasını Efes'in de sahibi olan Anadolu Grubu'na satmıştır.
Yozgat Bira Fabrikası'nda üretilen Tekel Birası'nda koruyucu bulunmuyordu ve raf ömrü 45 gündü. Bira, Polatlı'dan alınan arpanın en büyük taneleriyle yapılırdı. Alkol oranı azdı. Fabrikanın yakınındaki kar sularından yapılırdı. Almanya'dan gelen özel bir makineyle şişelere karbondioksit basılırdı ve yılda bir kez Alman mühendis bu teknolojiyi denetlemek için fabrikayı ziyaret ederdi. Ayrıca Tekel Birası'nın fiyatı oldukça uygundu.
Bu kendine has biranın formülü ve üretimi de başlı başına bir hikayedir. İsviçreli Bomonti kardeşlerin 1890'da Tekel Birası üretmeye başladıklarından bu yana biranın yapımı ustadan ustaya sözlü olarak aktarılmıştır. Mey İçki, bira üretiminden vazgeçip Anadolu Grubu'na sattığında onlar da biranın formülü nedir diye sorduklarında kulaktan kulağa aktarıldığını duyunca büyük şaşkınlık yaşamışlardır.
2 yıldır Tekel Birası üretmeyen Mey İçki, formülü bilen son kişi olan Yozgat Bira Fabrikası müdürünü yazılı halde formülü iletmesi için görevlendirmiştir. Günlerce uğraşan fabrika müdürü de formülü birkaç sayfaya yazınca Tekel Birası, resmen Anadolu Grubu'na geçmiş, Türkiye'nin ilk bira markası da yazılı formüle sahip olmuştur.
2010 yılında Danıştay, Efes Pilsen'in piyasadaki durumunun güçleneceği gerekçesiyle Tekel Birası'nın Anadolu Grubu'na devrini durdurmuştur. Sonrasında ise Efes, Tekel Birası'nı Bomonti olarak yeniden piyasaya sürmüştür.
2 liralık birayı 30 tlye için bakalım