Türkiye'nin Doğu kapısında bir şehir Kars. Günümüzde kozmopolit ve mistik yapısıyla dikkat çekmeye; romanlara, hikayelere, filmlere konu olmaya devam ediyor. Kars'ın tarihinden gelen zenginlikleri ise başlı başına dikkat çekici. 1878-1917 arasında 39 sene Rus İmparatorluğu hakimiyetinde kalan Kars, Bolşevik Devrimi sonrası Rus birliklerinin çekilmesiyle yeniden topraklarımıza katıldı. Ancak Ruslar, Kars'ta kaldıkları 39 sene içinde şehirde çok sayıda eser bıraktı. Sizler için Kars'taki Rus etkisinin ve mimarisinin izini sürdük. Tarihte bir yolculuğa hazırsanız başlayalım...
Kars ile yazdığınız bilgiler eksik ve yüzeysel. Ruslar Kars’ı 1917 de terk etmedi. Bolşevik ihtilalinden sonra kendi problemleri ağır basınca Ermenileri örgütlediler ve Kars ile çevresini Ermeniler tarafından kurulan Hayatsan adı ile kurulan sözde bir ermeni devletine terk ettiler. Buna karşı Karslılar da cenubi garbi Kafkas cumhuriyeti adı ile bir Türk devleri kurarak bağımsızlık ilan ettiler. Bölgeyi terk etmeyen Rus güçleri duruma müdahale ederek kurulan Türk devlerini lağvederek kurucularını Malta’ya sürdü, tekrar Ermenileri etkin bale getirdiler. Rus güçlerinin geri çekilmesini fırsat bilen Kars halkı Cenubi garbi Kafkas cumhuriyetini yeniden kurarak Ermenilerle savaş başlattılar. .
Geri çekilen Ermeniler birçok yerleşim birimin de insanları katlederek vahşice katliamlar yaparak sivil halkı yok ettiler. 1920 sonrası Kazımkarabekir komutasındaki cumhuriyet orduları bölgeyi kontrol altına almak üzere harekete geçti. Bu harekettte halit paşa çok büyük başarılara ve kahramanlıklara imza attı. Ve Karslılar onun adını Halit Karsıalan olanak değiştirdi. Ermeniler gümrü dahil birçok Ermeni yerleşim birimlerini de terk ederek geri çekildiler
Sonradan yapılan Kars anlaşması ile bugünkü sınırlar çizildi. 1980 yılında Kars a gittiğimde. Merhum vali Ünal Özgödek’i ziyaret ettim. O Esma’da bayındırlık müdürü içeri girdi ve vali beyin önüne bir dosya bırakarak “efendim ihale dosyası hazır onaylarsanız hemen yıkıma başlayacağız” dedi ve çıktı . Ben Mersin’i yıkacaklarını sordum, sizin temlerini yayınladığımız bu binayı söyledi. Uzun uzun konuşarak öneriler sunarak bu binanın ve yıkımı başlamış olan Alpaslan lisesi birinasının yıkımlarını önledim ve dosyalar iptal edilerek Önerim doğrultusunda işlem yapıldı. Karsta 40 yıllık Rus esaretinde yapılan birçok bina özellikle 60-80 arasında yıkıldı. Ve 80 den sonra eski eser olarak kabul edilen bu tapular tescil edilerek korumaya alındı