ABD Seçimleri dünya siyasetindeki en önemli ve en belirleyici olaylardan. Uzun yıllardır demokrat ve cumhuriyetçi adayların düellosu haline gelen seçimlerin sonuçları sadece ABD'nin iç politikası değil; iklim politikalarından savunma sanayine, piyasalardan emtia fiyatlarına kadar her şeyi etkiliyor. 5 Kasım'da büyük bir kısmı sandık başına gidecek olan ABD'deki farklı seçim sistemini sık sorulan soruları yanıtlayarak açıklayalım.
Cumhuriyetçilerin adayı Donald Trump 2016-2020 yılları arasında rakibi Hillary Clinton'ı geçerek başkanlık yapma hakkı kazanmıştı. İkinci döneminde de aday olmasına rağmen 2020 yılındaki seçimlerde Demokrat Parti adayı Joe Biden'a mağlup olmuştu. 2024 için mevcut başkan Joe Biden ve yeniden seçilmek isteyen Donald Trump arasında bir rekabet beklense de Biden sağlık sorunları nedeniyle adaylık yarışından çekildi ve yardımcısı Kamala Harris başkan adayı olarak seçildi. Harris ilk kadın başkan yardımcısı ünvanını ilk kadın ABD başkanı olarak yenilemek, Trump ise bir dönem görev yaptığı koltuğu tekrar devralmak istiyor.
Öncelikle seçim sistemi Avrupa'da ve dünyanın diğer ülkelerinde kullanılan sistemlerden çok daha farklı. Adayı destekleyen delege sayısı başkanın seçilmesini sağlıyor.
2016 seçimlerinde Demokrat aday Hillary Clinton rakibi Donald Trump'tan 2.9 milyon fazla oy almasına rağmen yeteri kadar delege çıkaramadığı için seçimi kaybetmişti.
Delege sistemi ise ülkemizdeki milletvekili seçimi hesaplarından çok daha farklı. Eyaleti önde götüren aday eyalet kontenjanındaki tüm delegeleri kazanıyor.Örneğin 55 delege çıkaran California'da seçimi önde götürmeniz hem size avantaj sağlıyor hem de rakibinizin koltuklarını etkiliyor. Buna 'kazanan her şeyi alır' sistemi de deniyor.
Farklı eyaletlerden seçilen 538 delege Seçiciler Kurulu'nu oluşturup başkanı seçiyor. Başkan olmak için çoğunluğa denk gelen 270 delegeyi aşmak yeterli oluyor.
Burada da genellikle swing state denen salıncak eyaletler başkanı belirliyor. Demokratlarla cumhuriyetçilerin aralarındaki birkaç bin oyluk fark tüm delegeleri başka bir adaya taşıyabiliyor. Örnekle 20 delege çıkaran bir eyalette aldığınız oya göre farklı sayılarda delege çıkaramıyorsunuz. Birinciyseniz eyaletin 20 delegesini ikinci veya alt sıralardaysanız sıfır delegeyle seçimi kapatıyorsunuz.
Örneğin Pensilvanya 19 delegesi olmasına rağmen her seçimi belirleyen eyaletler arasında. Çünkü iki parti de deyim yerindeyse kafa kafaya gidiyor.
ABD coğrafi olarak devasa bir yer kapladığı için farklı zaman dilimlerinde farklı saatlerde oy kullanılıyor. Ancak oyların sayılması eyaletlerin inisiyatifinde olduğu için sayımların resmi sonuçları uzun süre alabiliyor. Resmi sonuçların gelmesi haftalar sürmesine rağmen genel bir projeksiyonla hangi eyalette hangi adayın önde olduğu görülebiliyor.
ABD'de early vote da denen seçim döneminde önce posta yoluyla veya elektronik ortamda oy verme hakkınız bulunuyor. Mektup atar gibi oy kullanmak kulağa garip gelse de şimdiye kadar 70 milyon ABD vatandaşı oylarını bu şekilde kullandı. Ülkenin çok büyük ve dağınık bir yapıda olması ise bu sistemin hala popüler olmasının nedenlerinden.
ABD seçimlerinin 4 yılda bir yapıldığını pek çok kişi biliyor. Ancak seçimlerin kasımın ilk sayısında yapılması 1845 yılına dayanıyor. Kurulduğunda büyük bir tarım toplumu olan ABD'de kasım ayı hasatın bittiği ve havanın da nispeten ılıman olduğu kasım ayı seçim için ideal bulunmuş. Pazar günü kilise ve ibadet günü olduğu için seçilmemiş, çarşamba ve pazartesi ise çiftçilerin ürünlerini pazar yerlerine götürdüğü gün olduğu için tercih edilmemişti. Bu yüzden 1845'ten beri salı seçimleri gelenek haline geldi.
Bunu bilmemiz mümkün değil ama büyük anket firmaları 7 salıncak eyalette de Donald Trump'ın önde olduğunu gösteriyor ki üstte bu salıncak eyaletlerin ne kadar kritik olduğunu anlatmıştık. Pek çok bahis sitesinde ise Donald Trump %66 olasılıkla önde görünüyor. New York Times'a göre Harris çok az farkla önde.
bizim için Obama çok baskaydı