20. yüzyılın başlarında dünya, pek çok gizemli hastalıkla mücadele etti. 'Uyuyan hastalık' olarak anılan Encephalitis Lethargica, binlerce insanın hayatını alt üst etti. Bazıları hayatını kaybetti, bazıları ise adeta canlı bir heykele dönüştü. En korkutucu tarafıysa hastalığın sebebinin hala bilinmemesi. Çünkü bu salgın, bir anda ortaya çıktı ve sonra sessizce kayboldu.
Encephalitis Lethargica vakaları ilk kez 1916 yılında Avusturyalı nörolog Constantin von Economo tarafından tanımlandı. Aynı dönemde Fransız doktor Jean-René Cruchet de benzer vakalar bildiriyordu. Hastaların çoğunda halsizlik, ateş, baş ağrısı, kas ağrıları ve görme bozuklukları vardı. Bazı hastalarda psikiyatrik belirtiler ya da Parkinson hastalığını andıran kas sertlikleri de görülüyordu.
Yalnızca birkaç gün içinde solunum yetmezliğiyle ölen hastalar olduğu gibi, sağ kalanlar arasında da zamanla katatoni benzeri belirtiler gösterenler vardı. Yüzleri donuktu, kasları sertti ve çevreyle iletişim kuramıyorlardı. Ancak zihinleri tamamen açıktı.
Hastalık, 1918’de patlak veren İspanyol gribiyle aynı dönemde yayılmaya başladı. Bu nedenle ilk başta iki hastalık arasında bir bağlantı olabileceği düşünüldü. Ancak yapılan araştırmalar, bu ihtimali hiçbir zaman kanıtlayamadı. Aynı semptomları göstermeyen, farklı evrelerde ilerleyen ve farklı sonuçlar doğuran iki hastalığın arasında, doğrudan ilişki tespit edilemedi.
Dr. Heidi Moawad’a göre, her hastada farklı şiddette belirtiler görülmesi de teşhis sürecini zorlaştırdı. Bazı hastalar hiç komplikasyon yaşamadan iyileşirken, bazıları hayat boyu sürecek nörolojik rahatsızlıklarla mücadele etti.
Hastalığı çocuk yaşta geçiren bireylerde dikkat dağınıklığı, huzursuzluk, yalan söyleme ve kendine zarar verme gibi davranışlar gözlemlendi. Ergenliğe geçtiklerinde ise bu durum saldırgan davranışlara evrilebiliyordu. Bazı vakalarda cinsel dürtülerini kontrol edemeyen, hemcinslerine ya da küçük yaştaki bireylere yönelik saldırganlık gösteren hastalar kaydedildi.
İlginç olan şu ki bu davranışlar çoğu zaman bilinçli değil, dürtüsel olarak gelişiyordu. Hastalar yaptıklarından pişmanlık duyduklarını söyleseler de bu dürtüsel davranışları engelleyemiyorlardı. Ve sonunda, bir kısmı ağır Parkinson benzeri semptomlarla tamamen tepkisiz hale geliyordu.
1927 itibarıyla vaka sayısı düşüşe geçti. 1929 yılında yayınlanan bir raporda yaklaşık 80 farklı tedavi yöntemi denendiği ancak hiçbiriyle kesin sonuç alınamadığı belirtildi. Bugüne kadar hastalığın nedeni, bulaşma şekli ya da kesin tedavisi bulunamadı.
L-DOPA gibi Parkinson ilaçları bazı geçici iyileşmeler sağlasa da kalıcı bir çözüm sunamadı. 1990 yılında Robin Williams ve Robert De Niro’nun başrollerinde yer aldığı 'Awakenings' filmi, bu hastalığa dikkat çeken en bilinen yapımlardan biri oldu.